Written & Reviewed by Clinics Asia Healthcare Team | Learn more about our expert review process.
အကျဥ်းချုပ်
သည်းခြေကျောက်များ သည် သည်းခြေအိတ်အတွင်း ဖြစ်ပေါ်လေ့ရှိသော ကိုလက်စထရောများဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည့် ကျောက်ကလေးများဖြစ်သည်။ အများအားဖြင့် လက္ခဏာမပြဘဲ ကုသရန်လည်း မလိုအပ်ပါ။
Symptoms
သည်းခြေကျောက်များသည် များသောအားဖြင့် လက္ခဏာမပြပါ။ သို့သော် သည်းခြေကျောက်သည် သည်းခြေပြွန်တစ်ခုခုကို ပိတ်ဆို့ပါက၊ ပြင်းထန်သောဗိုက်အောင့်ခြင်း (biliary colic) ကို ရုတ်တရက်ဖြစ်စေနိုင်သည်။
ပိတ်ဆို့မှုပိုပြင်းထန်ပါက သို့မဟုတ် အခြားအစာခြေစနစ်အစိတ်အပိုင်းတွင် ဖြစ်ပေါ်ပါက အခြားလက္ခဏာများ ပေါ်လာနိုင်သည်။
ဗိုက်အောင့်ခြင်း (Biliary colic)
သည်းခြေကျောက်များသည် ရုတ်တရက် ပြင်းထန်သောဗိုက်အောင့်ခြင်းကို ဖြစ်စေနိုင်ပြီး၊ များသောအားဖြင့် 1 မှ 5 နာရီကြာတတ်သည်။ တစ်ခါတစ်ရံ မိနစ်ပိုင်းသာ ကြာတတ်သည်။
နာကျင်မှုကို အောက်ပါနေရာများတွင် ခံစားရနိုင်သည်:
- ဗိုက်အလယ်ပိုင်း
- ညာဘက်နံရိုးအောက် – ဤနေရာမှ ဘေးဘက်သို့ သို့မဟုတ် ပခုံးနှင့် လက်ပြင်ရိုးအထိ ပျံ့နိုင်သည်။
ဤနာကျင်မှုသည် - ဆက်တိုက်ဖြစ်ပြီး၊ အိမ်သာသွားခြင်း၊ လေလျှောက်ခြင်း သို့မဟုတ် အန်ခြင်းဖြင့် သက်သာမသွားပါ။
အဆီပါသောအစားအစာများ စားပြီးနောက် ဖြစ်တတ်သော်လည်း၊ မည်သည့်အချိန်တွင်မဆို ဖြစ်နိုင်ပြီး ညအခါ နိုးလာစေနိုင်သည်။
Biliary colic သည် မကြာခဏဖြစ်လေ့မရှိပါ။ နာကျင်မှုတစ်ကြိမ်ဖြစ်ပြီးနောက်၊ နောက်တစ်ကြိမ်ဖြစ်ရန် ရက်သတ္တပတ်များ သို့မဟုတ် လများကြာနိုင်သည်။
တစ်ခါတစ်ရံတွင် ချွေးအလွန်ထွက်ခြင်း၊ ပျို့အန်ခြင်းများ ဖြစ်နိုင်သည်။
သည်းခြေကျောက်များကြောင့် biliary colic ဖြစ်ပါက၊ ဤအခြေအနေကို ရိုးရိုးသည်းခြေကျောက်ရောဂါ (uncomplicated gallstone disease) ဟုခေါ်သည်။
အခြားလက္ခဏာများ
တစ်ခါတစ်ရံတွင်၊ သည်းခြေကျောက်များသည် သည်းခြေအရည်စီးဆင်းမှုကို ပိုကြာရှည်စွာ ပိတ်ဆို့ပါက သို့မဟုတ် အခြားအင်္ဂါများသို့ ရွေ့သွားပါက (ဥပမာ - ပန်ကရိယ သို့မဟုတ် အူသိမ်)၊ ပိုပြင်းထန်သောပြဿနာများ ဖြစ်နိုင်သည်။
ဤသို့ဖြစ်ပါက၊ အောက်ပါလက္ခဏာများ ပေါ်လာနိုင်သည်:
- အဖျားတက်ခြင်း
- ပိုကြာရှည်သောနာကျင်မှု
- နှလုံးခုန်မြန်ခြင်း
- အသားဝါခြင်း၊ မျက်လုံးဖြူသားဝါခြင်း (အသားဝါရောဂါ - jaundice)
- အရေပြားယားယံခြင်း
- ဝမ်းလျှောခြင်း
- ချမ်းတုန်ခြင်း
- စိတ်ရှုပ်ထွေးခြင်း
- ခံတွင်းပျက်ခြင်း
ဤပိုပြင်းထန်သောအခြေအနေကို ဆရာဝန်များက ရှုပ်ထွေးသည်းခြေကျောက်ရောဂါ (complicated gallstone disease) ဟုခေါ်သည်။
ဖြစ်ပွားရသောအကြောင်းအရင်း
သည်းခြေကျောက်များသည် သည်းခြေအိတ်အတွင်းရှိ သည်းခြေရည် (bile) ၏ ဓာတုဖွဲ့စည်းပုံ မညီမျှခြင်းကြောင့် ဖြစ်နိုင်သည်ဟု ယူဆကြသည်။ သည်းခြေရည်သည် အသည်းမှထုတ်လုပ်သော အရည်တစ်မျိုးဖြစ်ပြီး အစာခြေဖျက်ရာတွင် အထောက်အကူပြုသည်။
ဤဓာတုမညီမျှမှုကို ဖြစ်စေသော အကြောင်းရင်းကို တိတိကျကျမသိရသေးသော်လည်း၊ အောက်ပါအချက်များကြောင့် သည်းခြေကျောက်များ ဖြစ်ပေါ်နိုင်သည် :
- သည်းခြေအိတ်အတွင်း ကိုလက်စထရောပမာဏ မြင့်မားခြင်း (သည်းခြေကျောက်များ၏ ၄ ပုံ ၃ ပုံခန့်သည် ကိုလက်စထရောဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်)။
- သည်းခြေအိတ်အတွင်း bilirubin ဟုခေါ်သော စွန့်ပစ်ပစ္စည်းပမာဏ မြင့်မားခြင်း (သည်းခြေကျောက်များ၏ ၅ ပုံ ၁ ပုံခန့်သည် bilirubin ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်)။
ဤဓာတုမညီမျှမှုများကြောင့် သည်းခြေရည်အတွင်း သေးငယ်သော ပုံဆောင်ခဲများ (crystals) ဖြစ်ပေါ်လာပြီး
၎င်းတို့သည် တဖြည်းဖြည်း ကြီးထွားကာ (များသောအားဖြင့် နှစ်ပေါင်းများစွာ) သဲစေ့အရွယ်မှ ခဲတစ်လုံးအရွယ်အထိ ကျောက်များအဖြစ် ပြောင်းလဲသွားနိုင်သည်။
တစ်ခါတစ်ရံတွင် ကျောက်တစ်လုံးသာ ဖြစ်ပေါ်သော်လည်း၊ များသောအားဖြင့် တစ်ချိန်တည်းတွင် ကျောက်များစွာ ဖြစ်ပေါ်နိုင်သည်။
သည်းခြေကျောက်ဖြစ်နိုင်ခြေ မြင့်မားစေသော အချက်များ
အောက်ပါအချက်များရှိပါက သည်းခြေကျောက်ဖြစ်နိုင်ခြေ ပိုများသည်:
- အမျိုးသမီးဖြစ်ခြင်း (အထူးသဖြင့် ကလေးမွေးဖူးသူများ၊ ကိုယ်ဝန်တားဆေးသောက်သုံးသူများ သို့မဟုတ် အီစထရိုဂျင်ဟော်မုန်းကုထုံးခံယူနေသူများ)။
- အဝလွန်ခြင်း သို့မဟုတ် ကိုယ်အလေးချိန်များခြင်း။
- အသက် 40 နှစ်နှင့်အထက် (အသက်ကြီးလာသည်နှင့်အမျှ သည်းခြေကျောက်ဖြစ်နိုင်ခြေ ပိုများလာသည်)။
- သည်းခြေရည်စီးဆင်းမှုကို ထိခိုက်စေသော ရောဂါများ (ဥပမာ - အသည်းခြောက်ခြင်း (cirrhosis), primary sclerosing cholangitis, သို့မဟုတ် ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ် သည်းခြေရည်စီးဆင်းမှုပြဿနာ (obstetric cholestasis))။
- Crohn's disease သို့မဟုတ် အူလမ်းကြောင်းရောဂါ (IBS) ရှိသူများ။
- မိသားစုတွင်း သည်းခြေကျောက်ဖြစ်ဖူးသူရှိခြင်း။
- အလေးချိန်လျှော့ချပြီးသူများ (ဥပမာ - အစားလျှော့ခြင်း သို့မဟုတ် အလေးချိန်လျှော့ချရန် ခွဲစိတ်ကုသမှုခံယူသူများ)။
- ceftriaxone ဆေးဝါးသောက်သုံးနေသူများ။
ရောဂါရှာဖွေခြင်း
သည်းခြေကျောက်များသည် များသောအားဖြင့် လက္ခဏာမပြသောကြောင့်၊ အခြားရောဂါများအတွက် စစ်ဆေးနေစဉ်တွင် တွေ့ရှိနိုင်သည်။
သို့သော်၊ သင့်တွင် သည်းခြေကျောက်လက္ခဏာများ ရှိပါက၊ GP (ဆရာဝန်) နှင့် ပြသပြီး ပြဿနာကို ဖော်ထုတ်ရန် ကြိုးစားသင့်သည်။
GP နှင့် ပြသခြင်း
GP သည် သင့်လက္ခဏာများကို အသေးစိတ်မေးမြန်းပြီး၊ Murphy's sign test ပြုလုပ်ကာ သင့်သည်းခြေအိတ် ရောင်ရမ်းနေခြင်း ရှိမရှိ စစ်ဆေးနိုင်သည်။
Murphy's sign test တွင်၊ GP သည် သင့်ဗိုက်၏ ညာဘက်အပေါ်ပိုင်းကို လက်ဖြင့် ဖိထားပြီး၊ သင့်အား အသက်ရှူသွင်းခိုင်းသည်။
ဤလုပ်ဆောင်ချက်ကြောင့် နာကျင်မှုဖြစ်ပါက၊ သည်းခြေအိတ် ရောင်ရမ်းနေပြီး အရေးပေါ်ကုသမှု လိုအပ်နိုင်သည်။
GP သည် ရောဂါပိုးဝင်ခြင်း လက္ခဏာများကို ရှာဖွေရန် သို့မဟုတ် အသည်းလုပ်ဆောင်မှု ပုံမှန်ရှိမရှိ စစ်ဆေးရန် သွေးစစ်ဆေးမှုများ ပြုလုပ်ရန် အကြံပြုနိုင်သည်။
သည်းခြေကျောက်များ သည်းခြေပြွန်ထဲသို့ ရောက်ရှိပါက၊ အသည်းလုပ်ဆောင်မှု ပုံမှန်မဟုတ်နိုင်ပါ။
နောက်ထပ်စစ်ဆေးမှုများ
သင့်လက္ခဏာများနှင့် စစ်ဆေးမှုရလဒ်များက သည်းခြေကျောက်ရှိနိုင်သည်ဟု ညွှန်ပြပါက၊ နောက်ထပ်စစ်ဆေးမှုများ ပြုလုပ်ရန် လိုအပ်ပါသည်။
ပိုမိုပြင်းထန်သော သည်းခြေအိတ်ရောဂါ ရှိနိုင်သည်ဟု သံသယရှိပါက၊ ဆေးရုံတွင် ချက်ချင်းစစ်ဆေးမှုများ ပြုလုပ်နိုင်သည်။
အယ်ထရာဆောင်း (Ultrasound Scan)
သည်းခြေကျောက်များကို များသောအားဖြင့် အယ်ထရာဆောင်း ဖြင့် အတည်ပြုနိုင်သည်။
သည်းခြေကျောက်များကို စစ်ဆေးရန် အသုံးပြုသော အယ်ထရာဆောင်းသည် ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ် အယ်ထရာဆောင်းရိုက်ခြင်းနှင့် ဆင်တူသည်။ ဤစစ်ဆေးမှုတွင်၊ transducer ဟုခေါ်သော လက်ကိုင်ကိရိယာငယ်ကို သင့်အရေပြားပေါ်တွင် တင်ပြီး၊ ဗိုက်အပေါ်ပိုင်းတစ်ဝိုက်တွင် ရွေ့လျားစစ်ဆေးသည်။
transducer မှ အသံလှိုင်းများ ထုတ်လွှတ်ကာ၊ သင့်အရေပြားမှတစ်ဆင့် ခန္ဓာကိုယ်အတွင်းသို့ ဖြတ်သန်းသွားပြီး၊ ခန္ဓာကိုယ်တစ်ရှူးများမှ ပြန်ကန်လာသော အသံလှိုင်းများကို စုစည်းကာ မော်နီတာပေါ်တွင် ပုံရိပ်အဖြစ် ဖော်ပြသည်။
ဤစစ်ဆေးမှုသည် နာကျင်မှုမရှိပါ။ များသောအားဖြင့် 10 မှ 15 မိနစ်ခန့် ကြာတတ်သည်။
သည်းခြေကျောက်များ ရှိနေကြောင်း အတည်ပြုပြီးနောက်၊ ကျောက်များ သည်းခြေပြွန်ထဲသို့ ရောက်ရှိမရှိ သေချာစေရန် နောက်ထပ်စစ်ဆေးမှုများ လိုအပ်နိုင်သည်။
အယ်ထရာဆောင်းတွင် သည်းခြေပြွန်ထဲရှိ ကျောက်များကို တစ်ခါတစ်ရံတွင် မြင်နိုင်သည်။ သို့သော်၊ အယ်ထရာဆောင်းတွင် မမြင်ရသော်လည်း၊ စစ်ဆေးမှုရလဒ်များက သည်းခြေပြွန်ထိခိုက်နိုင်သည်ဟု ညွှန်ပြပါက၊ MRI scan သို့မဟုတ် cholangiography စစ်ဆေးမှုများ ပြုလုပ်ရန် လိုအပ်နိုင်သည်။
MRI scan
သည်းခြေပြွန်ထဲရှိ ကျောက်များကို ရှာဖွေရန် MRI scan ပြုလုပ်နိုင်သည်။
ဤစစ်ဆေးမှုတွင်၊ သံလိုက်စက်ကွင်းနှင့် ရေဒီယိုလှိုင်းများကို အသုံးပြုကာ ခန္ဓာကိုယ်အတွင်းပိုင်း၏ ပုံရိပ်ကို ရှင်းလင်းစွာ ဖော်ပြသည်။
Cholangiography
သည်းခြေအိတ်၏ အခြေအနေကို ပိုမိုသိရှိရန် cholangiography စစ်ဆေးမှု ပြုလုပ်နိုင်သည်။
ဤစစ်ဆေးမှုတွင်၊ ဓာတ်မှန်တွင် မြင်ရသော ဆေးရည်ကို သွေးကြောထဲသို့ သို့မဟုတ် သည်းခြေပြွန်ထဲသို့ ထိုးသွင်းပြီး၊ ဓာတ်မှန်ရိုက်ကာ ပုံမှန်မဟုတ်သော အခြေအနေများကို ရှာဖွေသည်။
ဓာတ်မှန်တွင် မြင်ရသော ဆေးရည် (dye) ကို သွေးကြောထဲသို့ သို့မဟုတ် သည်းခြေပြွန်ထဲသို့ ထိုးသွင်းပြီး၊ ဓာတ်မှန်ရိုက်ကာ သည်းခြေနှင့် ပန်ကရိယစနစ်တွင် ပုံမှန်မဟုတ်သော အခြေအနေများကို ရှာဖွေသည်။
ပုံမှန်အခြေအနေတွင်၊ ဆေးရည်သည် သင့်အသည်း၊ သည်းခြေပြွန်၊ အူနှင့် သည်းခြေအိတ်တို့သို့ စုပ်ယူသွားမည်ဖြစ်သည်။
ပိတ်ဆို့မှုတစ်ခုခု တွေ့ရှိပါက၊ ဆရာဝန်သည် endoscope (ပြွန်ငယ်တစ်ခုဖြင့် ပါးစပ်မှတစ်ဆင့် အစာအိမ်နှင့် အူသိမ်ထဲသို့ ထည့်သွင်းသော ကိရိယာ) အသုံးပြုကာ ပိတ်ဆို့မှုကို ဖယ်ရှားနိုင်သည်။
ဤလုပ်ငန်းစဉ်ကို ERCP (Endoscopic Retrograde Cholangio-Pancreatography) ဟုခေါ်သည်။
CT scan
သည်းခြေကျောက်ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်နိုင်သော နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ (ဥပမာ - အသည်းခြောက်ခြင်း၊ ပန်ကရိယရောင်ခြင်း) ကို ရှာဖွေရန် CT scan ပြုလုပ်နိုင်သည်။
ဤစစ်ဆေးမှုတွင်၊ ဓာတ်မှန်များကို မတူညီသောထောင့်များမှ ရိုက်ယူပြီး၊ ပုံရိပ်များကို ဖော်ပြသည်။
CT scan ကို အရေးပေါ်အခြေအနေများတွင် ပြင်းထန်သောဗိုက်အောင့်ခြင်းကို ရှာဖွေရန် အသုံးပြုလေ့ရှိသည်။
ကုသမှုနည်းလမ်းများ
သည်းခြေကျောက်များသည် အောက်ပါအခြေအနေများကို ဖြစ်စေပါက ကုသမှုခံယူရန် လိုအပ်ပါသည်:
- လက္ခဏာများ (ဥပမာ - ဗိုက်အောင့်ခြင်း)
- နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ (ဥပမာ - အသားဝါခြင်း (jaundice) သို့မဟုတ် ပန်ကရိယရောင်ခြင်း (acute pancreatitis))
ဤအခြေအနေများတွင်၊ သည်းခြေအိတ်ကို ခွဲစိတ်ဖယ်ရှားခြင်း (laparoscopic cholecystectomy) ကို အကြံပြုလေ့ရှိသည်။
ဤခွဲစိတ်မှုသည် ရိုးရှင်းပြီး၊ နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ ဖြစ်နိုင်ခြေ နည်းပါသည်။
သည်းခြေအိတ်မရှိဘဲ ပုံမှန်ဘဝကို ဖြတ်သန်းနိုင်ပါသည်။
အသည်းသည် အစာခြေရန် သည်းခြေရည်ကို ဆက်လက်ထုတ်လုပ်ပေးသော်လည်း၊ သည်းခြေရည်သည် သည်းခြေအိတ်တွင် စုပုံမနေဘဲ အူသိမ်ထဲသို့ တဆက်တည်း စီးဆင်းနေမည်ဖြစ်သည်။
ကာကွယ်ရန်အချက်များ
သည်းခြေကျောက်များ မဖြစ်အောင် ကာကွယ်ရန် အောက်ပါနည်းလမ်းများကို လိုက်နာနိုင်သည်
အစားအသောက်
အဆီများသောအစားအစာများ (အထူးသဖြင့် ပြည့်ဝဆီများ) ကို လျှော့စားပါ။
ပြည့်ဝဆီပါသော အစားအစာများမှာ-
- အသားဌာပနာမုန့်များ
- အသားချောင်းများနှင့် အဆီများသော အသား
- ထောပတ်
- ခရင်မ်
- ချိစ်
- ကိတ်မုန့်၊ ဘီစကစ်၊
- အုန်းဆီနှင့် စားအုန်းဆီပါသော အစားအစာများ
ကျန်းမာရေးနှင့်ညီညွတ်သော အစားအစာများ စားပါ။ လတ်ဆတ်သော သစ်သီးနှင့် ဟင်းသီးဟင်းရွက်များ (တစ်နေ့လျှင် အနည်းဆုံး 5 ပိုင်း)၊ ဂျုံကြမ်းနှင့် ပြည့်ဝသော အစားအစာများ။
အခွံမာသီးများ (ဥပမာ - မြေပဲ၊ သီဟိုဠ်စေ့) ကို ပုံမှန်စားပေးပါ။
အရက်ကို အနည်းငယ်သာ သောက်ပါ။ (တစ်ပတ်လျှင် 14 ယူနစ်ထက် မပိုသင့်ပါ။)
တစ်ပတ်လျှင် အရက် 14 ယူနစ်ထက် ပိုမသောက်သင့်ပါ။ အရက်ကို အလွန်အကျွံသောက်သုံးပါက၊ အသည်းပျက်စီးခြင်း၊ အသည်းခြောက်ခြင်း နှင့် အခြားကျန်းမာရေးပြဿနာများ ဖြစ်ပေါ်နိုင်သည်။
အရက်ကို ပုံမှန်သောက်သုံးခြင်းသည် သင့်ကျန်းမာရေးကို ထိခိုက်စေနိုင်ပါသည်။
ကိုယ်အလေးချိန် ထိန်းခြင်း
အဝလွန်ခြင်း သည် သည်းခြေရည်ထဲရှိ ကိုလက်စထရောပမာဏကို မြင့်တက်စေပြီး၊ သည်းခြေကျောက်ဖြစ်နိုင်ခြေကို မြင့်တက်စေသည်။
ကျန်းမာရေးနှင့်ညီညွတ်သော အစားအစာများ စားပြီး၊ ပုံမှန်လေ့ကျင့်ခန်း ပြုလုပ်ကာ ကိုယ်အလေးချိန်ကို ထိန်းပါ။
ကယ်လိုရီအလွန်နည်းသော အစားအစာများ နှင့် လျှင်မြန်စွာ ကိုယ်အလေးချိန်လျှော့ချခြင်းကို ရှောင်ပါ။
ကိုယ်အလေးချိန်လျှော့ချရာတွင်၊ ဖြည်းဖြည်းချင်း လျှော့ချသည့် နည်းလမ်း ကို အကြံပြုလိုပါသည်။
ဆရာဝန်နှင့်ပြသ ရန်အချိန်
Biliary colic (သည်းခြေကျောက်ကြောင့် ဗိုက်အောင့်ခြင်း) လက္ခဏာများ ရှိပါက GP နှင့် ပြသင့်သည်။
အောက်ပါလက္ခဏာများ ဖြစ်ပေါ်ပါက၊ ဆရာဝန်နှင့် အမြန်ပြသင့်သည်:
- အသားဝါခြင်း (jaundice)
- 8 နာရီထက် ကြာရှည်သော ဗိုက်အောင့်ခြင်း
- အဖျားတက်ခြင်းနှင့် ချမ်းတုန်ခြင်း
- ပြင်းထန်သော ဗိုက်အောင့်ခြင်း (သက်သာစေရန် အနေအထားမရှိခြင်း)
Our content undergoes a thorough process of research, writing, peer review, and rigorous checks and approvals. It is designed for educational purposes and is freely accessible for individual patients to read and share. For detailed information regarding usage, copyright, and disclaimers, please visit our Terms & Conditions page.