အရက်ကြောင့် မဟုတ်သောအသည်းအဆီဖုံးရောဂါ (Non-alcoholic fatty liver disease (NAFLD))

Symptoms

အရက်ကြောင့်မဟုတ်သောအသည်းအဆီဖုံးရောဂါ အဆင့်များ : 

NAFLD တွင် အဆင့် ၄ ဆင့်ရှိပါသည်။ 

အရက်ကြောင့်မဟုတ်သောအသည်းအဆီဖုံးရောဂါ (NAFLD) ၏ မူလအဆင့်များတွင် လက္ခဏာများ မပြသည့်အတွက် ရောဂါဖြစ်ပွားနေခြင်းကို သတိမထားမိနိုင်ပါ။

အခြားသော စစ်ဆေးမှုများ ပြုလုပ်စဉ်တွင်သာ ရောဂါကို ရှာဖွေတွေ့ရှိနိုင်သည်။

NAFLD (အရက်ကြောင့်မဟုတ်သော အသည်းအဆီဖုံးရောဂါ) ၏အဓိကအဆင့်များမှာ :

1. ရိုးရိုးအသည်းအဆီဖုံး (Steatosis)  –အသည်းဆဲလ်များတွင် အဆီများတင်ကျန်နေသော အဓိကပြသနာမရှိသောအခြေအနေဖြစ်ပြီး၊ အခြားအကြောင်းအရလက်ခံစစ်ဆေးမှုများတွင်သာ တွေ့ရှိနိုင်သည်။
2. အရက်မပါသော Steatohepatitis (NASH) – NAFLD ၏ပိုမိုလေးနက်သည့်အမျိုးအစားဖြစ်ပြီး၊ အသည်းရောင်ရမ်းခြင်း ဖြစ်ပေါ်နေသည်။
3. fibrosis –ရောဂါအဆင့်တိုးပြီး၊ ရောင်ရမ်းမှုကြောင့် အသည်းနှင့် အနီးနားသွေးကြောများပတ်လည်တွင် အမာရွတ်များပေါက်ကွဲမှုရှိပြီး၊ အသည်းလုပ်ဆောင်နိုင်စွမ်းမှာ ပုံမှန်နေဆဲဖြစ်သည်။
4. cirrhosis – အချိန်အတော်ကြာ ရောင်ရမ်းမှုကြောင့် အသည်းသေးသွားပြီး အမာရွတ်များနှင့် သန့်ရှင်းမှုပြသနေသော အဆင့်ဖြစ်သည်။ ၎င်းအခြေအနေမှာ အသည်းလုပ်ဆောင်မှုမှန်ကန်မှု ပျက်ကွက်စေနိုင်ပြီး၊ အသည်းမကျေမှုနှင့် အသည်းကင်ဆာ ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်သည်။

Fibrosis သို့မဟုတ် Cirrhosis ဖြစ်ပေါ်ရန် အနှစ်များအထိ ကြာနိုင်သည်။ ရောဂါပြင်းထန်မှုမဖြစ်စေရန် ဘဝနေထိုင်မှုပုံစံ ပြောင်းလဲမှုများ ပြုလုပ်ရန် အရေးကြီးသည်။

Risk Factors

အောက်ပါ အခြေအနေများရှိပါက အရက်ကြောင့်မဟုတ်သောအသည်းအဆီဖုံးရောဂါ (NAFLD) ရောဂါ ဖြစ်ပွားနိုင်မှု မြင့်မားလာနိုင်သည်:

• အထူးသဖြင့် ခန္ဓာကိုယ်၏ ဗိုက်တဝိုက်တွင် အဆီများ ရှိနေခြင်း (ပန်းသီးပုံစံ ခန္ဓာကိုယ်ပုံစံ) ရှိသော သူနှင့် အဝလွန်သူများ
• အမျိုးအစား ၂ ဆီးချို
• သင်၏ကိုယ်ခန္ဓာ အင်ဆူလင်အသုံးပြုပုံကို သက်ရောက်စေသော အခြေအနေ
• ပိုလီဆစ်စတစ် (PCOS) ကဲ့သို့ရောဂါ ရှိခြင်း
• သိုင်းရွိုက် ဟော်မုန်းနည်းခြင်း
• သွေးပေါင်များခြင်း
• သွေးတွင်းအဆီများခြင်း
• ဆီးချို၊ သွေးတိုးနှင့် လူဝအဝလွန်ခြင်းအခြေအနေများ ပေါင်းစပ်၍ ဖြစ်သော မက်တာဘောလစ်ဆင့်ဒရုန်း
• အသက် ၅၀ နှင့်အထက်
• ဆေးလိပ်သောက်ခြင်း

သို့သော်၊ အထက်ပါအချက်များမရှိသောလူနာများ၊ကလေးသူငယ် များထိပါ အရက်ကြောင့်မဟုတ်သောအသည်းအဆီဖုံးရောဂါ ဖြစ်နိုင်သည်။

အရက်ကြောင့်ဖြစ်သောအသည်းရောဂါ (ARLD) နှင့် အလွန်တူပေမယ့်၊ အရက်ကြောင့်မဟုတ်သောအသည်းအဆီဖုံးရောဂါသည် အရက်သောက်သုံးမှု ကြောင့် ဖြစ်တာမဟုတ်ပါ

Diagnosis

အရက်ကြောင့်မဟုတ်သောအသည်းအဆီဖုံးရောဂါ (NAFLD) သည် အသည်းလုပ်ဆောင်မှု စစ်ဆေးမှုတွင် မမှန်သော ရလဒ်များ ဖြစ်ပေါ်လာသောကြောင့် ရောဂါရှာဖွေစစ်ဆေးမှုများ လုပ်ဆောင်သောအခါတွင် တွေ့ရှိခြင်း ဖြစ်နိုင်သည်။

သို့သော် တစ်ခါတစ်ရံ သွေးစစ်ခြင်းကလည်း (NAFLD)ကို မတွေ့စေပါ။

NAFLD ကိုလည်း အာထရာဆောင်းဓာတ်မှန်စစ်ဆေးခြင်းတွင် တွေ့နိုင်သည်။

ဤစစ်ဆေးမှုမှာ အသံလှိုင်းများကို အသုံးပြုကာ ခန္ဓာကိုယ်အတွင်းပိုင်းကို ရုပ်ပုံဖော်ပြခြင်း ဖြစ်သည်။

NAFLD ရှိကြောင်း သိရှိပါက၊ ရောဂါ၏ အဆင့်ကို သတ်မှတ်ရန် နောက်ထပ် စစ်ဆေးမှုများ လိုအပ်နိုင်သည်။ ဤတွင် အထူးသွေးစစ်ခြင်း သို့မဟုတ် Fibroscan ( အခြားဓာတ်မှန်စစ်ဆေးမှုတစ်မျိုး) တို့ ပါဝင်နိုင်သည်။

အချို့သောလူနာများသည် လည်း အသည်းတစ်စိတ်တစ်ပိုင်းကို အသားစကို ယူ၍ ဓာတ်ခွဲခန်းတွင် စစ်ဆေးရန် ပိုမိုနက်ရှိုင်းစွာ စစ်ဆေးရန် လိုအပ်နိုင်ပါသည်။

အရက်ကြောင့်မဟုတ်သောအသည်းအဆီဖုံးရောဂါဖြစ်နိုင်မှု မြင့်မားသော ကလေးငယ်နှင့် လူငယ်များ (ပုံမှန်အားဖြင့် ဆီးချိုအမျိုးအစား ၂ သို့မဟုတ် မက်တာဘောလစ်ဆင့်ဒရုန်းရှိသူများ) အသည်းဓာတ်မှန်စစ်ဆေးမှုကို သုံးနှစ်တစ်ကြိမ် လုပ်ဆောင်ရန် လိုအပ်သည်။

အခြား စစ်ဆေးမှုများတွင် CT scan သို့မဟုတ် MRI scan ပါဝင်နိုင်သည်။

Treatment Options

အရက်ကြောင့်မဟုတ်သောအသည်းအဆီဖုံးရောဂါ (NAFLD) ရှိသောသူများ အများစုသည် ဆိုးရွားသော ပြဿနာများဖြစ်ပွားရန် မရှိသော်လည်း၊ ရောဂါရှိကြောင်း သိရှိသွားပါက ရောဂါပိုမဆိုးရွားရန်ကာကွယ်ဖို့ လိုအပ်ပါသည်။

NAFLD အတွက် အထူးသီးသန့် ဆေးဝါးမရှိသေးပါ၊ သို့သော် ကျန်းမာသည့် စနစ်တကျ နေထိုင်စားသောက်မှု စနစ်များ အကောင်အထည်ဖော်ခြင်းဖြင့် ကူညီပေးနိုင်သည်။

NAFLD နှင့် ဆက်စပ်သော အခြေအနေများ (သွေးပေါင်မြင့်ခြင်း၊ ဆီးချို၊ သွေးတွင်းအဆီများခြင်း) သို့မဟုတ် နောက်ဆက်တွဲ ဖြစ်နိုင်သော ဆိုးကျိုးများကို ကုသရန် ဆေးကုသမှု လည်း အကြံပေးနိုင်ပါသည်။

သင်၏အသည်းလုပ်ဆောင်မှုကို စစ်ဆေးရန်နှင့် အသစ်သော ပြဿနာများ ရှိမရှိ ကြည့်ရှုရန်အတွက် ဆရာဝန်နှင့်ပုံမှန်တွေ့ဆုံခြင်းကို အကြံပြုနိုင်သည်။

ဆေးဝါး

NAFLD ကို ကုသနိုင်သည့် ဆေးဝါး မရှိသေးပါ၊ သို့သော် ရောဂါနှင့်ပတ်သက်သော ပြဿနာများကို ထိန်းချုပ်ရန် အသုံးဝင်သည့် ဆေးဝါးအမျိုးမျိုးကို အသုံးပြုနိုင်ပါသည်။

ဥပမာအားဖြင့် သင်၏ဆရာဝန်သည် သွေးပေါင်မြင့်ခြင်း၊ သွေးတွင်းအဆီများခြင်း၊ ဆီးချိုအမျိုးအစား ၂၊ နှင့် အဝလွန်ခြင်းများကို ကုသရန် ဆေးဝါးများ အကြံပြုနိုင်သည်။

အသည်းအစားထိုးခြင်း

အသည်းခြောက်ခြင်းအဆင့် ပြင်းထန်စွာ ရောက်ရှိပြီး အသည်းလုပ်ဆောင်မှုမကောင်းတော့ပါက၊ အသည်းအစားထိုးခြင်းကို ထည့်သွင်းနိုင်ပါသည်။

လှူဒါန်းသူမှ အသည်းတစ်စိတ်တစ်ပိုင်းကို ရရှိပြီး ပြောင်းလဲမှု ပြုလုပ်နိုင်ပါသည်။

အသည်းသည် မိမိကိုယ်တိုင် ပြန်လည်ပွားနိုင်သောကြောင့် ပြောင်းလဲခဲ့သော အသည်းအပိုင်းနှင့် လှူဒါန်းသူ၏ ကျန်ရစ်သော အသည်းအစိတ်အပိုင်းမှ သာမန်အရွယ်အစားသို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိနိုင်ပါသည်။

Prevention Tips

ကျန်းမာသည့်နေထိုင်စားသောက်မှုပုံစံကို လက်ခံခြင်းသည် အရက်ကြောင့်မဟုတ်သောအသည်းအဆီဖုံးရောဂါ (NAFLD) ကို ထိန်းချုပ်ရန် အဓိကနည်းလမ်းဖြစ်ပါသည်။

ဥပမာအားဖြင့်၊ အောက်ပါအချက်များအတိုင်း လိုက်နာခြင်းက ကူညီပေးနိုင်သည်။: 

• အလေးချိန်လျော့ချခြင်း – BMI 18.5 မှ 24.9 အတွင်းရှိရန် ရည်မှန်းပါ (သင့် BMI ကိုတွက်ရန် BMI ကဏန်းတွက်စက်ကို အသုံးပြုပါ)၊ ကိုယ်အလေးချိန်၏ ၁၀% ထက်ပို၍ လျော့ချခြင်းက အသည်းအတွင်းရှိ အဆီအချို့ကို ဖယ်ရှားနိုင်ပြီး NASH ရှိပါက ကုသမှုကို တိုးတက်စေသည်။
• ကျန်းမာရေးနှင့်ညီညွတ်သော အစားအသောက် – အသီးအနှံများ၊ ဟင်းသီးဟင်းရွက်များ၊ အာဟာရဓာတ်နှင့် ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ်များမျှတစွာစားသောက်ပါ။ အဆီ၊ သကြားနှင့် ဆားနည်းသည့် အစးအစာများ စားပါ။ အစားအစာကို ပမာဏနည်းနည်းစီ စားခြင်းလည်း အကူအညီပေးနိုင်သည်။
• အချို ရည် များမသောက်ဘဲ ရေသာ သောက်ရန်
• အတတ်နိုင်ဆုံး အားကစားလုပ်ခြင်း – တစ်ပတ်ကို အနည်းဆုံး ၁၅၀ မိနစ် ခန့် သာမန်လှုပ်ရှားမှု (ဥပမာ - လမ်းလျှောက်ခြင်း သို့မဟုတ် စက်ဘီးစီးခြင်း) ပြုလုပ်ပါ။ အားကစားလုပ်ခြင်းသည်ကိုယ်အလေးချိန်မလျော့ကျရင်တောင် NAFLD အတွက် ကောင်းမွန်စေပါသည်။
• ဆေးလိပ်ဖြတ်ရန် – သင့်အနေဖြင့် ဆေးလိပ်သောက်လျှင် ရပ်လိုက်ခြင်းက နှလုံးရောဂါ၊ လေဖြတ်ခြင်း စသည်တို့ကို လျှော့ချရန် အကူအညီပေးနိုင်သည်။

NAFLD သည် အရက်သောက်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်ခြင်း မဟုတ်သော်လည်း အရက်သောက်ခြင်းက ရောဂါကို ပိုမိုဆိုးရွားစေနိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် အရက်သောက်ခြင်းကို လျှော့ချရန် သို့မဟုတ် ရပ်ရန် အကြံပြုပါသည်။