အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါ  (Rheumatoid Arthritis)

လက္ခဏာများ

အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါသည် အဓိကအားဖြင့် အဆစ်များကို ထိခိုက်စေသည်။ ၎င်းသည် ခန္ဓာကိုယ်ရှိ မည်သည့်အဆစ်တွင်မဆို ပြဿနာဖြစ်စေနိုင်သော်လည်း လက်နှင့်ခြေထောက်ရှိ သေးငယ်သောအဆစ်များသည် မကြာခဏဆိုသလို ပထမဆုံး ထိခိုက်ခံရလေ့ရှိသည်။

အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါသည် များသောအားဖြင့် အဆစ်များကို နှစ်ဖက်ညီမျှစွာ (ခန္ဓာကိုယ်၏ ဘယ်ညာနှစ်ဖက်စလုံးတွင် တစ်ပြိုင်နက်တည်းနှင့် တူညီသောအတိုင်းအတာဖြင့်) ထိခိုက်တတ်သော်လည်း အမြဲတမ်း ထိုသို့မဟုတ်ပါ။

နာကျင်ခြင်း

အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါနှင့် ဆက်စပ်သော အဆစ်နာကျင်မှုသည် များသောအားဖြင့် ထိုးအောင့်နာကျင်ခြင်းမျိုးဖြစ်သည်။ နံနက်ပိုင်းနှင့် လှုပ်ရှားမှုမရှိဘဲ အနားယူပြီးနောက်တွင် ပိုဆိုးတတ်သည်။

တောင့်တင်းခြင်း

အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါကြောင့် ထိခိုက်သောအဆစ်များသည် တောင့်တင်းနေသည်ဟု ခံစားရနိုင်သည်။ ဥပမာအားဖြင့်၊ သင့်လက်များ ထိခိုက်ပါက လက်ချောင်းများကို အပြည့်အဝ ကွေးနိုင်ခြင်း သို့မဟုတ် လက်သီးဆုပ်နိုင်ခြင်း မရှိနိုင်ပါ။

အဆစ်နာကျင်မှုကဲ့သို့ပင် တောင့်တင်းခြင်းသည် များသောအားဖြင့် နံနက်ပိုင်း သို့မဟုတ် လှုပ်ရှားမှုမရှိဘဲ အနားယူပြီးနောက်တွင် ပိုဆိုးတတ်သည်။

အခြားအဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါ အမျိုးအစားဖြစ်သော အရိုးအဆစ်ရောင်ခြင်း (osteoarthritis) ၏ လက္ခဏာဖြစ်သည့် နံနက်ပိုင်း တောင့်တင်းခြင်းသည် နာရီဝက်အတွင်း သက်သာလေ့ရှိသော်လည်း အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါရှိ နံနက်ပိုင်း တောင့်တင်းခြင်းသည် ယင်းထက် ပိုကြာလေ့ရှိသည်။

ရောင်ရမ်းခြင်း၊ ပူနွေးခြင်းနှင့် နီရဲခြင်း

အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါကြောင့် ထိခိုက်သောအဆစ်များ၏ အတွင်းဖုံးလွှာများသည် ရောင်ရမ်းလာပြီး အဆစ်များ ရောင်ရမ်းခြင်း၊ ပူနွေးခြင်းနှင့် ထိတွေ့ရုံဖြင့် နာကျင်ခြင်းတို့ကို ဖြစ်စေနိုင်သည်။

အချို့လူများတွင် ထိခိုက်သောအဆစ်များတစ်ဝိုက်ရှိ အရေပြားအောက်တွင် rheumatoid nodules (ရောင်ရမ်းသော အဖုအကျိတ်များ) ဟုခေါ်သော မာကျောသော အဖုအကျိတ်များလည်း ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သည်။

နောက်ထပ် လက္ခဏာများ

အဆစ်များကို ထိခိုက်သော ပြဿနာများအပြင် အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါရှိသူ အချို့တွင် အောက်ပါကဲ့သို့သော ယေဘုယျလက္ခဏာများ ရှိသည်။

• ပင်ပန်းနွမ်းနယ်ခြင်းနှင့် စွမ်းအင် နည်းပါးခြင်း
• ဖျားနာခြင်း
• ချွေးထွက်ခြင်း
• အစာစားချင်စိတ် နည်းပါးခြင်း
• ကိုယ်အလေးချိန်ကျခြင်း

အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါ၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းဖြစ်သော ရောင်ရမ်းမှုသည် တစ်ခါတရံ ခန္ဓာကိုယ်၏ အခြားအစိတ်အပိုင်းများတွင်လည်း ပြဿနာဖြစ်စေနိုင်သည်၊ ဥပမာ:

• မျက်လုံးခြောက်ခြင်း – မျက်လုံးများ ထိခိုက်ပါက

• ရင်ဘတ်အောင့်ခြင်း – နှလုံး သို့မဟုတ် အဆုတ်များ ထိခိုက်ပါက
  

ဖြစ်ပွားရသည့်အကြောင်းရင်းများ

အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါသည် ခုခံအားစနစ် မှားယွင်းသောရောဂါ (autoimmune condition) တစ်မျိုးဖြစ်ပြီး၊ ၎င်းသည် ခန္ဓာကိုယ်၏ ကိုယ်ခံအားစနစ်က ကျန်းမာသော ခန္ဓာကိုယ်တစ်ရှူးများကို တိုက်ခိုက်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်ပါသည်။ သို့သော် ၎င်းကို မည်သည့်အရာက ဖြစ်ပေါ်စေသည်ကိုမူ မသိသေးပါ။

သင့်ခုခံအားစနစ်သည် ပုံမှန်အားဖြင့် ဘက်တီးရီးယားများနှင့် ဗိုင်းရပ်စ်များကို တိုက်ခိုက်သည့် ပဋိပစ္စည်းများ (antibodies) ကို ထုတ်လုပ်ပြီး ရောဂါပိုးများကို တိုက်ဖျက်ရန် ကူညီပေးသည်။

သင့်တွင် အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါရှိပါက သင့်ခုခံအားစနစ်သည် မှားယွင်းစွာ ပဋိပစ္စည်းများကို သင့်အဆစ်များ၏ အတွင်းဖုံးလွှာ (lining) သို့ စေလွှတ်ပြီး ထိုနေရာတွင် အဆစ်ပတ်လည်ရှိ တစ်ရှူးများကို တိုက်ခိုက်သည်။

၎င်းသည် သင့်အဆစ်များကို ဖုံးအုပ်ထားသော ပါးလွှာသောဆဲလ်အလွှာ (synovium) ကို နာကျင်စေပြီး ရောင်ရမ်းစေကာ အနီးအနားရှိ အောက်ပါတို့ကို ပျက်စီးစေသော ဓာတုပစ္စည်းများကို ထုတ်လွှတ်သည်။

• အရိုးများ
• အရိုးနု (cartilage) – အရိုးများကြားရှိ ဆန့်နိုင်ကျုံ့နိုင်သော ဆက်စပ်တစ်ရှူး
• ကြွက်သားမျှင် (tendons) – အရိုးကို ကြွက်သားနှင့် ဆက်သွယ်ပေးသော တစ်ရှူး
• အရွတ် (ligaments) – အရိုးနှင့် အရိုးနုကို ဆက်သွယ်ပေးသော တစ်ရှူး

အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါကို မကုသဘဲထားပါက ဤဓာတုပစ္စည်းများသည် အဆစ်ကို တဖြည်းဖြည်း ပုံသဏ္ဌာန်ပျက်စေပြီး နေရာရွှေ့ပြောင်းစေသည်။ နောက်ဆုံးတွင် အဆစ်ကို လုံးဝပျက်စီးစေနိုင်သည်။

ခုခံအားစနစ်က အဆစ်များကို အဘယ်ကြောင့် တိုက်ခိုက်သည်ဆိုသော သီအိုရီအမျိုးမျိုးကို အကြံပြုထားပြီး၊ ဥပမာအားဖြင့် ကူးစက်ပိုးတစ်မျိုးက ဖြစ်စေသည်ဟု ဆိုသော်လည်း ဤသီအိုရီများထဲမှ မည်သည့်အရာမှ သက်သေပြနိုင်ခြင်း မရှိသေးပါ။

ဖြစ်နိုင်ခြေ အကြောင်းရင်းများ

သင့်တွင် အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါ ဖြစ်ပွားနိုင်ခြေကို တိုးမြင့်စေသည့် အချက်များစွာ ရှိပြီး ၎င်းတို့တွင် အောက်ပါတို့ ပါဝင်သည်။

• သင့်မျိုးဗီဇ – အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါသည် မိသားစုလိုက် ဖြစ်ပွားနိုင်ကြောင်း အထောက်အထားအချို့ ရှိသော်လည်း မျိုးဗီဇသည် ရောဂါတွင် အခန်းကဏ္ဍ အနည်းငယ်သာ ပါဝင်သည်ဟု ယူဆသောကြောင့် မျိုးရိုးလိုက်ခြင်း၏ ဖြစ်နိုင်ခြေသည် နည်းပါးသည်ဟု ယူဆရသည်။
• ဟော်မုန်းများ–အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါသည် အမျိုးသားများထက် အမျိုးသမီးများတွင် ပိုအဖြစ်များသည်။ ၎င်းသည် အီစထရိုဂျင် (oestrogen) ဟော်မုန်း၏ သက်ရောက်မှုများကြောင့် ဖြစ်နိုင်သော်လည်း ဤဆက်စပ်မှုကို သက်သေပြနိုင်ခြင်း မရှိသေးပါ။

• ဆေးလိပ်သောက်ခြင်း– ဆေးလိပ်သောက်သူများသည် အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါ ဖြစ်ပွားနိုင်ခြေ ပိုများကြောင်း အချို့သော အထောက်အထားများက ဖော်ပြသည်။
  

ရောဂါရှာဖွေခြင်း

အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါကို ရောဂါရှာဖွေရန် ခက်ခဲနိုင်သည်၊ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ရောဂါများစွာသည် အဆစ်တောင့်တင်းခြင်းနှင့် ရောင်ရမ်းခြင်းကို ဖြစ်စေသောကြောင့်ဖြစ်ပြီး ဤရောဂါအတွက် အတိအကျ စမ်းသပ်စစ်ဆေးမှု မရှိသေးပါ။

ဤလက္ခဏာများရှိပါက GP (အထွေထွေရောဂါကု ဆရာဝန်) နှင့် ပြသပါ၊ သို့မှသာ အကြောင်းရင်းကို ဆုံးဖြတ်ရန် ကြိုးစားနိုင်မည်။

GP နှင့် ပြသခြင်း

GP က ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ စစ်ဆေးမှု ပြုလုပ်မည်ဖြစ်ပြီး သင့်အဆစ်များ ရောင်ရမ်းခြင်းရှိမရှိ စစ်ဆေးကာ လှုပ်ရှားနိုင်စွမ်းကို အကဲဖြတ်မည်။ GP က သင့်ရောဂါလက္ခဏာများအကြောင်းလည်း မေးမြန်းပါလိမ့်မည်။

အရေးကြီးသည်ဟု ထင်သော လက္ခဏာများသာမက သင့်ရောဂါလက္ခဏာများအားလုံးကို GP အား ပြောပြရန် အရေးကြီးသည်၊ ၎င်းသည် မှန်ကန်သော ရောဂါရှာဖွေမှု ပြုလုပ်ရန် ကူညီပေးပါလိမ့်မည်။

GP က သင့်တွင် အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါ ရှိသည်ဟု ထင်ပါက အထူးကု (အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါ အထူးကုဆရာဝန် - rheumatologist) ထံသို့ လွှဲပြောင်းပေးပါလိမ့်မည်။

သွေးစစ်ဆေးမှုများ

GP က ရောဂါရှာဖွေမှုကို အတည်ပြုရန် ကူညီရန် သွေးစစ်ဆေးမှုများ စီစဉ်နိုင်သည်။

မည်သည့်သွေးစစ်ဆေးမှုမျှ အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါကို အတိအကျ သက်သေပြနိုင်ခြင်း သို့မဟုတ် ဖယ်ထုတ်နိုင်ခြင်း မရှိသေးသော်လည်း စစ်ဆေးမှုများစွာက ရောဂါ၏ လက္ခဏာများကို ပြသနိုင်သည်။

အသုံးပြုသော အဓိက သွေးစစ်ဆေးမှုအချို့တွင်:

• erythrocyte sedimentation rate (ESR) – ခန္ဓာကိုယ်အတွင်း ရောင်ရမ်းမှုပမာဏကို အကဲဖြတ်ရန် ကူညီနိုင်သည်
• C-reactive protein (CRP) – ရောင်ရမ်းမှုပမာဏကို တိုင်းတာရန် ကူညီနိုင်သည့် နောက်ထပ်စစ်ဆေးမှုတစ်ခု။
• full blood count (FBC) – ဤစစ်ဆေးမှုသည် သင့်ရောဂါလက္ခဏာများ၏ အခြားဖြစ်နိုင်ခြေရှိသော အကြောင်းရင်းများကို ဖယ်ထုတ်ရန် ကူညီနိုင်သလို သင့်ယေဘုယျကျန်းမာရေး၏ ညွှန်ပြချက်ကိုလည်း ပေးနိုင်သည်။

FBC စစ်ဆေးမှုကို သင့်တွင် သွေးအားနည်းရောဂါ (anaemia) ရှိမရှိ စစ်ဆေးရန်လည်း အသုံးပြုနိုင်သည်။ သွေးအားနည်းရောဂါဆိုသည်မှာ သွေးဆဲလ်များ နည်းပါးခြင်းကြောင့် သွေးသည် လုံလောက်သော အောက်ဆီဂျင်ကို သယ်ဆောင်နိုင်စွမ်း မရှိခြင်းကို ဆိုလိုသည်။

သွေးအားနည်းရောဂါသည် အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါရှိသူများတွင် အဖြစ်များသော်လည်း သွေးအားနည်းရောဂါရှိခြင်းသည် သင့်တွင် အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါရှိကြောင်း သက်သေမပြပါ။

Rheumatoid factor နှင့် anti-CCP antibodies

သွေးစစ်ဆေးမှုတစ်ခုသည် သွေးထဲရှိ rheumatoid factors (ရူမာတွိုက် အချက်များ) ပမာဏကို တိုင်းတာသည်။ Rheumatoid factors များသည် ခုခံအားစနစ်က ကျန်းမာသောတစ်ရှူးများကို တိုက်ခိုက်သောအခါ ထုတ်လုပ်သော ပရိုတင်းများဖြစ်သည်။

အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါရှိသူများ၏ ထက်ဝက်ကျော်သည် ရောဂါစတင်ချိန်တွင် ၎င်းတို့၏သွေးထဲ၌ rheumatoid factors ပမာဏ မြင့်မားနေတတ်သော်လည်း အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါမရှိသူ ၂၀ ဦးတွင် ၁ ဦးခန့်သည်လည်း စစ်ဆေးမှု ရလဒ် ကောင်းမွန်တတ်သည်။

anti-cyclic citrullinated peptide (anti-CCP) test ဟုခေါ်သော ဆက်စပ်သွေးစစ်ဆေးမှုလည်း ရရှိနိုင်သည်။ Anti-CCP များသည် ခုခံအားစနစ်မှ ထုတ်လုပ်သော ပဋိပစ္စည်းများ (antibodies) ဖြစ်သည်။

Anti-CCP စစ်ဆေးမှု ရလဒ် ကောင်းမွန်သူများသည် အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါ ဖြစ်ပွားနိုင်ခြေ အလွန်များသော်လည်း အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါရှိသူတိုင်းတွင် ဤပဋိပစ္စည်း မရှိပါ။

rheumatoid factor နှင့် anti-CCP နှစ်ခုလုံးအတွက် ရလဒ်ကောင်းမွန်သူများသည် ပိုမိုပြင်းထန်သော အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါ ဖြစ်ပွားနိုင်ခြေ ပိုများပြီး ပိုမိုမြင့်မားသော ကုသမှုများ လိုအပ်နိုင်ပါသည်။

အဆစ်စကန်ဖတ်ခြင်း

အဆစ်ရောင်ရမ်းခြင်းနှင့် ပျက်စီးခြင်းရှိမရှိ စစ်ဆေးရန် စကန်များ ပြုလုပ်နိုင်သည်။

၎င်းတို့သည် အဆစ်အမြစ်ရောင်ခြင်း အမျိုးအစားများကြား ကွာခြားချက်ကို ပြောပြရန် ကူညီနိုင်ပြီး သင့်အခြေအနေသည် အချိန်ကြာလာသည်နှင့်အမျှ မည်သို့တိုးတက်ပြောင်းလဲနေသည်ကို စောင့်ကြည့်ရန် အသုံးပြုနိုင်သည်။

အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါကို ရောဂါရှာဖွေရန်နှင့် စောင့်ကြည့်ရန် ပြုလုပ်နိုင်သော စကန်များတွင်-

• X-ray (ဓာတ်မှန်) များ
• MRI (Magnetic resonance imaging) scan (သံလိုက်စက်ကွင်းအားကောင်းသော လှိုင်းများနှင့် ရေဒီယိုလှိုင်းများကို အသုံးပြု၍ သင့်အဆစ်များ၏ အသေးစိတ်ပုံရိပ်များကို ထုတ်လုပ်ခြင်း) များ

ကိုယ်ကာယစွမ်းရည် အကဲဖြတ်ခြင်း

သင့်တွင် အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါရှိကြောင်း စစ်ဆေးတွေ့ရှိပါက သင့်အထူးကုဆရာဝန်က နေ့စဉ်လုပ်ငန်းဆောင်တာများကို သင်မည်မျှ ကောင်းစွာ လုပ်ဆောင်နိုင်သည်ကို ကြည့်ရှုရန် အကဲဖြတ်မှု ပြုလုပ်မည်။

အဝတ်အစားဝတ်ခြင်း၊ လမ်းလျှောက်ခြင်းနှင့် အစာစားခြင်းကဲ့သို့သော အရာများကို သင်မည်မျှ ကောင်းစွာ လုပ်ဆောင်နိုင်သည်၊ သင့်လက်ဆုပ်အား မည်မျှကောင်းသည် စသည်တို့ကို မေးခွန်းပုံစံ ဖြည့်ခိုင်းနိုင်ပါသည်။

ဤအကဲဖြတ်မှုကို သင်ကုသမှုခံယူပြီးနောက် တိုးတက်မှုများ ရှိမရှိ ကြည့်ရှုရန် ထပ်မံပြုလုပ်နိုင်ပါသည်။

ကုသမှု ရွေးချယ်စရာများ

အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါအတွက် ကုသပျောက်ကင်းသော ဆေးမရှိသေးပါ။ သို့သော် စောစီးစွာ ရောဂါရှာဖွေခြင်းနှင့် သင့်လျော်သော ကုသမှုသည် ရောဂါရှိသူ အများအပြားကို ရောဂါပြန်ထခြင်းများကြား လပေါင်းများစွာ သို့မဟုတ် နှစ်ပေါင်းများစွာ အနားယူနိုင်စေသည်။ ၎င်းသည် ၎င်းတို့အား အပြည့်အဝ ဘဝနေထိုင်နိုင်ရန်နှင့် ပုံမှန်အလုပ်အကိုင်များကို ဆက်လက်လုပ်ကိုင်နိုင်ရန် ကူညီပေးနိုင်သည်။

အဓိက ကုသမှု ရွေးချယ်စရာများတွင်-

• ရောဂါလက္ခဏာများကို သက်သာစေရန်နှင့် ရောဂါတိုးတက်မှုကို နှေးကွေးစေရန် ရေရှည်သောက်သုံးရသော ဆေးဝါးများ
• သင် လှုပ်ရှားသွားလာနိုင်စေရန်နှင့် နေ့စဉ်လုပ်ငန်းဆောင်တာများတွင် ကြုံတွေ့ရသော ပြဿနာများကို စီမံခန့်ခွဲရန် ကူညီပေးသော กายภาพบำบัด (physiotherapy) နှင့် အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းကုထုံး (occupational therapy) ကဲ့သို့သော အထောက်အကူပြု ကုသမှုများ
• ဖြစ်ပေါ်လာသော အဆစ်ပြဿနာများကို ပြုပြင်ရန် ခွဲစိတ်မှု

သင်နာကျင်ခြင်း၊ တောင့်တင်းခြင်း သို့မဟုတ် အဆစ်ပျက်စီးမှု မည်မျှရှိသည်ပေါ် မူတည်၍ နေ့စဉ်လုပ်ငန်းဆောင်တာများသည် ခက်ခဲလာနိုင်သည် သို့မဟုတ် လုပ်ဆောင်ရန် ပိုကြာနိုင်ပါသည်။ နေ့စဉ်လုပ်ငန်းဆောင်တာများကို လုပ်ဆောင်ပုံကို ပြောင်းလဲရန် လိုအပ်နိုင်သည်။

ဆရာဝန်နှင့် ပြသရန် အချိန်

သင့်တွင် အဆစ်အမြစ်ရောင်ရောဂါ လက္ခဏာများ ရှိသည်ဟု ထင်ပါက GP (အထွေထွေရောဂါကု ဆရာဝန်) နှင့် ပြသပါ၊ သို့မှသာ ၎င်းတို့သည် အခြေခံအကြောင်းရင်းကို ရှာဖွေဖော်ထုတ်ရန် ကြိုးစားနိုင်မည်။