ခရုသင်း (Vitiligo)

လက္ခဏာများ

ခရုသင်း ဖြစ်ပေါ်နိုင်သော အရေပြားနေရာများတွင် အထူးသဖြင့် အောက်ပါနေရာများပါဝင်သည် -

• ပါးစပ်နှင့် မျက်စိ
• လက်ချောင်းနှင့် လက်ကောက်ဝတ်
• ချိုင်း
• ပေါင်ခြံ
• မျိုးပွားအင်္ဂါတစ်ဝိုက်

• ပါးစပ်အတွင်း

ထို့ပြင် ဦးရေပြားနေရာများတွင်လည်း ဖြစ်နိုင်သည်။ ခရုသင်း ကဲ့သို့သော မယ်လနင်ချို့တဲ့ခြင်းကြောင့် ထိခိုက်သောနေရာများတွင် ဆံပင်အရောင်ဖြစ်ပေါ်၍ အဖြူရောင် သို့မဟုတ်ခဲရောင်ဖြစ်နိုင်ပါသည်။

ခရုသင်း သည်အရေပြားပေါ်တွင် အဖြူရောင် အကွက်မှအစပြု၍ အားလုံးအဖြူရောင်အဖြစ် ပြောင်းလဲလာပါသည်။ အကွက်၏အလယ်ပိုင်းသည် အဖြူရောင်ဖြစ်ပြီး၊ ပတ်ပတ်လည်တွင် အဖြူရောင်ထက်ပို၍ ဖျော့သည့်အရောင်ရှိနိုင်ပါသည်။

အရေပြားအောက်တွင် သွေးကြောများ ရှိနေပါက အကွက် သည် အဖြူရောင်မဖြစ်ဘဲ ပို၍ အစိမ်းရောင်သွားနိုင်သည်။

အရေပြားကွက်၏အနားများသည် မျက်နှာပြင်တစ်လျှောက်ချောမွေ့ခြင်း သို့မဟုတ် အချိုးမကျခြင်း ၊ အချို့အချိန်တွင် အနီရောင်နှင့် ရောင်ရမ်းခြင်း သို့မဟုတ် အညိုရောင် အဖြစ်ပြောင်းသွားခြင်း (hyperpigmentation) ရှိနိုင်ပါသည်။

ခရုသင်း သည် အရေပြားပေါ်တွင် သာမန်အားဖြင့် နာကျင်မှု မဖြစ်စေပါ၊ ဥပမာ အရေပြားခြောက်သွေ့ခြင်း၊ သို့သော် အရေပြားကွက်များသည် အချို့အချိန်တွင်ယားယံမှု ရှိနိုင်ပါသည်။

ခရုသင်း ၏အခြေအနေသည် လူတိုင်းအပေါ်တွင် ကွဲပြားပါသည်။

 အချို့သောလူများတွင် အဖြူရောင်အကွက်သေးသေးလေး များဖြစ်ပေမယ့် အခြားသူများတွင် အဖြူရောင်အကွက် ကြီးများ၊ အရေပြားရဲ့ ၔရိယာ ကြီးကြီးမာမားဖြစ်လေ့ရှိသည်

အရေပြားကို ဘယ်လောက်ထိ အကျိုးသက်ရောက်မည်ဆိုတာ မျှော်လင့်၍ မရနိုင်ပါ။ အဖြူရောင်အကွက်များသည် ပုံမှန်အားဖြင့် အမြဲတမ်းရှိလျက်ရှိပါသည်။

အကြောင်းအရင်းများ

ခရုသင်း သည် အရေပြားပေါ်တွင် မဲလီနင် (melanin) ဟုခေါ်သော ရောင်ခြယ် ပစ္စည်းမရှိခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်ပါသည်။

မဲလီနင်သည် မဲလနိုဆိုက် (melanocytes) ဟုခေါ်သော အရေပြားအဆဲလ်များမှ ထုတ်လုပ်ပြီး အရေပြားကို အရောင်ပေးသည်။

ခရုသင်း တွင် မဲလနိုဆိုက်များ အလုံလောက် အလုပ်လုပ်ရန် မရှိခြင်းကြောင့် မဲလီနင် ရှားပါးသွားပြီး အရေပြား သို့မဟုတ် ဆံပင်ပေါ်တွင် အဖြူရောင်အဖတ်များ ဖြစ်လာပါသည်။

ကိုယ်ခံအားစနစ်လွဲမှားမှုများ

Non-segmental vitiligoသည် ကိုယ်ခံအားစနစ် လွဲမှားမှုဟု ယူဆထားပါသည်။

ကိုယ်ခံအားကာကွယ်စနစ် လွဲမှားမှုများတွင် ကာကွယ်စနစ်သည် ပုံမှန်အတိုင်း အလုပ်မလုပ်ပါ။ 

အချို့သော ကိုယ်ခံအားကာကွယ်စနစ် လွဲမှားမှုများတွင် သင်၏ ခုခံအားသည် ပြင်ပမှ ဆဲလ်များ၊ ဥပမာ ဗိုင်းရပ်စ်များကို တိုက်ခိုက်ရန် မဖြစ်ပဲ သင်၏ ကိုယ်ခန္ဓာ၏ ကျန်းမာသောဆဲလ်များနှင့် အရေပြားကို ပျက်စီးစေပါသည်။

ခရုသင်း အမျိုးအစား (Non-segmental vitiligo) ရှိပါက သင်၏ ကာကွယ်စနစ်သည် မဲလနိုဆိုက် အရေပြားဆဲလ်များကို တိုက်ခိုက်ပြီး မဲလီနင် ထုတ်လုပ်ခြင်းကို နှောင့်ယှက်သည်။

ခရုသင်း သည် ကိုယ်ခံအားကာကွယ်စနစ် လွဲမှားမှုများနှင့် ဆက်စပ်နေပါသည်၊ ဥပမာ သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းများသော ရောဂါ (hyperthyroidism) အပါအဝင်၊ သို့သော် ခရုသင်း ရှိသူတိုင်းဤအခြေအနေရှိမည်မဟုတ်ပါ။

ရောဂါဖြစ်နိုင်ချေရှိသောအချက်များ

သင်သည် ခရုသင်း အမျိုးအစား (Non-segmental vitiligo) ဖြစ်လာနိုင်ခြင်းကို အနည်းငယ် မြှင့်တင်သွားနိုင်ပါသည်၊ အထူးသဖြင့် -

• သင်၏ မိသားစုဝင်များထဲမှ တစ်ဦး ရှိပါက
• မိသားစုတစ်ခုလုံးတွကိုယ်ခံအားအလိုအလျောက်ကာကွယ်စနစ် လွဲမှားမှုများရှိပါက - ဥပမာ၊ သင်၏ မိခင် သို့မဟုတ် ဖခင်က သွေးအားနည်းရောဂါ (pernicious anaemia) ရှိပါက (ဤသည်မှာ ကိုယ်ခံအားစနစ်မှ အစာအိမ်ကို ထိခိုက်စေသော ရောဂါတစ်ခုဖြစ်သည်)

• သင်တွင် အခြားသောautoimmuneရောဂါတစ်ခုရှိပါက

• သင်တွင် မလီနိုမာ (အရေပြားကင်ဆာ) သို့မဟုတ် မဟုတ်ဟော့ခ်ကင် လီင်ဖိုမာ (ပြန်ရည်ကြောကင်ဆာ) ရှိပါက
• သင်တွင် ခရုသင်း နှင့်ပက်သက်သည့်မျိုးရိုးရှိပါက

နယူးရိုကီမီကယ်များ

Segmental vitiligo  ခရုသင်း (အဖြစ်နည်းသောအမျိုးအစား) သည် သင့်အသားအရေရှိ အာရုံကြောများမှ ထွက်ရှိသော ကီမီကယ်များ ကြောင့် ဖြစ်တည်ခဲ့သည်ဟု ယူဆလျက်ရှိသည်။

ဤကီမီကယ်များသည် မလီနိုဆိုက်များ ကို ကာလတစ်လုံးသော ထိခိုက်မှုများဖြစ်စေပါသည်။

Triggers

ခရုသင်းသည် အချို့သောဖြစ်ရပ်များမှဖြစ်ပေါ်နိုင်ပါသည်၊ ဥပမာ -

• စိတ်ဖိစီးမှုများ၊ ဥပမာ မွေးဖွားခြင်း
• အသားအရေအထိခိုက်မှုများ၊ ဥပမာ အလွန်ဆိုးသော နေလောင်ခြင်း သို့မဟုတ် ထိခိုက်ရှနာများ (ဤကို ကိုဘနာ ပြန်တုံ့ပြန်ခြင်း Koebner responseဟု ခေ်သည်) 
• ဟော်မုန်းအပြောင်းအလဲများ၊ ဥပမာပျိုဖော်ဝင်ခြင်း
• အသည်းသို့မဟုတ် ကျောက်ကပ်နှင့် ပတ်သက်သော ပြဿနာများ
• တချို့သော ဓာတုပစ္စည်းများနှင့် ထိတွေ့ခြင်း

ခရုသင်းသည်ကူးစက်ပိုးကြောင့် ဖြစ်ခြင်းမရှိပါ၊ ထိုကွောင့် တစ်ဦးတည်းမှ နောက်တစ်ဦးသို့ ကူးစက်မှု မရှိပါ။

ရောဂါရှာဖွေ ရေး

ခရုသင်း ရောဂါအကြောင်းကို ဆရာဝန်များမှ စမ်းသပ်အတည်ပြုနိုင်သည်။

အချို့သောမေးခွန်းများမေးမြန်းနိုင်ပါသည်:

• ခရုသင်း ရောဂါသည် သင့်မိသားစုတွင်ရှိခဲ့ဖူးပါသလား?
• အခြားအလိုအလျောက်ဓာတ်မတည့်မှုကြောင့် ရောဂါများ မိသားစုတွင်ရှိခဲ့ဖူးပါသလား?
• ထိခိုက်ခဲ့သော အရေပြားနေရာရှိပါသလား? (ဥပမာ- နေလောင်ခြင်းသို့မဟုတ် ပြင်းထန်သော အနီကွက်ယားနာ ရှိခဲ့ပါသလား?)
• သင့်အသားအရည်သည်အလွယ်တကူနေ‌လောင်လွယ်လား၊ ဒါမှမဟုတ် အသားညိုလွယ်သလား?
• အရေပြားမှာကုသမှုမရှိဘဲ ကောင်းမွန်လာခဲ့ပါသလား၊ ဒါမှမဟုတ် ပိုဆိုးလာလား?
• ခရုသင်းရောဂါသည် မည်သည့်အရာမှ ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့ပါသလားဟု သင်ယူဆပါသလား?
• ကုသမှုများကို ပြုလုပ်ထားပါသလား?

ကုသမှုရွေးချယ်စရာများ

ခရုသင်းရောဂါ ဆိုးရွားလာပါကသို့မဟုတ် သင့်ကို စိတ်အနှောင့်အယှက် ဖြစ်စေနိုင်ပါက၊ ကုသခြင်းကိုစဉ်းစားနိုင်ပါသည်။

ခရုသင်းရောဂါကြောင့် ဖြစ်သော အဖြူရောင် အရောင်များသည် ပုံမှန်အားဖြင့် အမြဲတမ်းရှိသွားပါသည်။ သို့သော် ကုသရန် ရွေးချယ်နိုင်သော နည်းလမ်းများ ရှိပါသည်။

အဖြူရောင် အကွက်များသည် သေးငယ်ပါက၊ အရေပြားမှဖုံးကွယ်ဖို့ (skin camouflage cream) ကို အသုံးပြုနိုင်ပါသည်။

စတီးရွိက်ကရင်များကိုလည်း အရေပြားပေါ်တွင် အသုံးပြုနိုင်ပြီး အရောင်ပြန်လည်ရစေရန် ကူညီနိုင်ပါသည်။ သို့သော် ရေရှည်အသုံးပြုမှုသည် အရေပြားတွင် အကြောပြတ်ရာများနှင့် အရေပြားပါးခြင်းကို ဖြစ်စေမည်။

စတီးရွိက်ကရင်များအလုပ်မဖြစ်ပါက၊ ရောင်ရမ်းမှုကို ပြန်လည်တိုးတက်စေရန် ပုံရိပ်ကုသမှု (အလင်းဖြင့် ကုသခြင်း) ကို အသုံးပြုနိုင်ပါသည်။

ကုသမှုသည် သင့်အရေပြား၏ အရောင်ကို ပြန်လည်ဆန်းစစ်ရန် ကူညီနိုင်သော်လည်း အကျိုးသက်ရောက်မှုသည် ပုံမှန်အားဖြင့် ရပ်တန့်သွားပါသည်။ ကုသမှုသည် ရောဂါပြန်ပွားမှုမှ ရပ်တန့်ရန် အကျိုးသက်ရောက်မှု မရှိပါ။

နောက်ဆက်တွဲရောဂါများ

ခရုသင်းသည် တစ်ခါတစ်လေ အခြားပြဿနာများကို ဖြစ်စေပါသည်။

မလီနင်ရှိမှုလျော့နည်းခြင်းကြောင့် သင့်အရေပြားသည် နေရောင် ၏အကျိုးသက်ရောက်မှုများကို ပိုမိုခံစားနိုင်သည်။ နေလောင်ခြင်းမှ ကာကွယ်ရန်နေလောင်ကာခရင်အသုံးပြုရန် သေချာပါစေ။

"ခရုသင်းသည် မျက်စိပြဿနာများနှင့်လည်း သက်ဆိုင်နိုင်ပါသည်၊ ဥပမာ - မျက်လုံးနှင့် ပတ်သက်သော အာရုံကြောရောင်ခြင်း၊ မျက်စိအလယ်အလွှာရောင်ခြင်း (ယူဗိုင်အစ်စ်) နှင့်အကြားအာရုံတစ်ဝက်ချို့တဲ့ ခြင်း (ဟိုပိုအကျူးစစ်စ်)။

ခရုသင်းအခြေအနေရှိသောလူများတွင် ယုံကြည်မှုနှင့် စိတ်အားငယ်သော ပြဿနာများများလေ့ရှိပါသည်၊ အထူးသဖြင့် မကြာခဏ ဖော်ပြခြင်းခံရသောအရေပြားနေရာများတွင် ဖြစ်လျှင် အခြေအနေကို ပိုမိုသက်ရောက်စေပါသည်။

ဆရာဝန်နှင့်ပြသရန်အချိန်

ခရုသင်းဖြစ်သည်ဟုယူဆပါက ဆရာဝန်နှင့်ပြပါ။