ရင်ကြပ် ရောဂါ (Asthma)

လက္ခဏာများ

ပန်းနာရင်ကျပ်ရောဂါ၏ အဓိကလက္ခဏာများမှာ - : 

• အသက်ရှူသည့်အခါ တရွှီရွှီအသံထွက်ခြင်း (wheezing)
• အသက်ရှူမဝခြင်း
• ရင်ဘတ်တင်းကျပ်ခြင်း (ရင်ဘတ်ပတ်လည်တွင် တစ်ခုခုညှစ်ထားသကဲ့သို့ ခံစားရခြင်း)
• ချောင်းဆိုးခြင်း

ရောဂါလက္ခဏာများသည် တစ်ခါတစ်ရံ ယာယီပိုမိုဆိုးရွားလာနိုင်သည်၎င်း ကို ပန်းနာရင်ကျပ်ထ ခြင်း (asthma attack) ဟုခေါ်သည်။

ဖြစ်ပွားရသည့် အကြောင်းရင်းများ

ပန်းနာရင်ကျပ်ရောဂါဖြစ်ပွားရသည့် တိကျသောအကြောင်းရင်းကို မသိရှိရသေးပါ။

ပန်းနာရင်ကျပ်ရောဂါရှိသူများတွင် ရောင်ရမ်းနေသော (inflamed) နှင့် "အထိမခံနိုင်သော" အသက်ရှူလမ်းကြောင်းများရှိပြီး ၎င်းတို့သည် အချို့သော အစပျိုးနိုင်သည့် အရာများ (triggers) နှင့်ထိတွေ့ပါက ကျဉ်းမြောင်းလာကာ စေးကပ်သော သလိပ်များဖြင့် ပိတ်ဆို့နိုင်သည်။

မျိုးရိုးဗီဇ၊ လေထုညစ်ညမ်းမှုနှင့် ခေတ်မီသန့်ရှင်းမှုစံနှုန်းများသည် အကြောင်းရင်းများအဖြစ် အဆိုပြုထားသော်လည်း ယခုအချိန်တွင် ဤအရာများသည် ပန်းနာရင်ကျပ်ကို ဖြစ်စေကြောင်း အတည်ပြုနိုင်ရန် လုံလောက်သော အထောက်အထားများ မရှိသေးပါ။

ဖြစ်ပွားနိုင်ခြေမြင့်မားစေသော အကြောင်းရင်းများ 

ပန်းနာရင်ကျပ်ရောဂါဖြစ်ပွားနိုင်ခြေကို မြင့်တက်စေသည့် အကြောင်းရင်းများစွာရှိသည်။ ၎င်းတို့တွင် အောက်ပါတို့ ပါဝင်သည်: 

• နှင်းခူ၊ အစားအစာဓာတ်မတည့်ခြင်း သို့မဟုတ် နှာပိတ်နှာယိုခြင်း (hay fever) ကဲ့သို့သော ဓာတ်မတည့်မှုဆိုင်ရာ ရောဂါများ (atopic conditions) ရှိခြင်း
• မိသားစုတွင် ပန်းနာရင်ကျပ် သို့မဟုတ် atopic conditions ရောဂါများ ရာဇဝင်ရှိခြင်း  
• ကလေးဘဝတွင် bronchiolitis (အသက်ရှူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ ကူးစက်ရောဂါတစ်မျိုး) ဖြစ်ဖူးခြင်း
• ကလေးဘဝတွင် ဆေးလိပ်ငွေ့များနှင့် ထိတွေ့မှုရှိခြင်း
• မိခင်က ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ်ကာလအတွင်း ဆေးလိပ်သောက်ခြင်း
• လမစေ့ဘဲ မွေးဖွားခြင်း (ကိုယ်ဝန် 37 ပတ်မပြည့်မီ) သို့မဟုတ် ကိုယ်အလေးချိန်နည်းပါးစွာဖြင့် မွေးဖွားခြင်း

အချို့သူများသည် ၎င်းတို့၏ အလုပ်ကြောင့်လည်း ပန်းနာရင်ကျပ်ရောဂါဖြစ်ပွားနိုင်ခြေ မြင့်မားနိုင်သည်။

ရောဂါရှာဖွေခြင်း

ပန်းနာရင်ကျပ်ရောဂါကို များသောအားဖြင့် သင့်ရောဂါလက္ခဏာများနှင့် ရိုးရှင်းသော စမ်းသပ်မှုအချို့ဖြင့် ရှာဖွေအတည်ပြုနိုင်သည်။

ဆရာဝန် (GP) များသည် ယေဘုယျအားဖြင့် ရောဂါရှာဖွေနိုင်သော်လည်း၊ သံသယရှိပါက အထူးကုဆရာဝန်ထံ လွှဲပေးနိုင်သည်။

ဆရာဝန်နှင့် ပြသခြင်း

ဆရာဝန်က အောက်ပါမေးခွန်းများကို မေးမြန်းနိုင်သည်: 

• သင့်တွင် မည်သည့်ရောဂါလက္ခဏာများ ရှိသနည်း
• လက္ခဏာများ မည်သည့်အချိန်တွင် ဖြစ်လေ့ရှိပြီး မည်မျှအကြိမ်အရေအတွက် ဖြစ်သနည်း
• မည်သည့်အရာများက လက္ခဏာများကို စတင်ဖြစ်ပေါ်စေသည်ဟု ထင်ရသနည်း
• သင့်တွင် နှင်းခူ၊ ဓာတ်မတည့်မှုများ သို့မဟုတ် မိသားစုတွင် ထိုရောဂါများ ရာဇဝင်ရှိပါသလား

သင့်တွင် ပန်းနာရင်ကျပ်ရှိ/မရှိ အတည်ပြုရန် စမ်းသပ်မှုအချို့ ပြုလုပ်ရန် အကြံပြုနိုင်သည်။

ကလေးငယ်များတွင် ဤစမ်းသပ်မှုများကို အလွယ်တကူ မပြုလုပ်နိုင်သည့်အတွက်၊ သင့်ကလေးအား ပန်းနာရင်ကျပ်လက္ခဏာများ သက်သာစေရန် အသက်ရှူဆေး (inhaler) ပေးပြီး စမ်းသပ်ကြည့်နိုင်သည်။ ကလေးသည် စမ်းသပ်မှုခံယူနိုင်သည့် အသက်အရွယ်ရောက်သည်အထိ ဤနည်းဖြင့် ကုသမှုပေးနိုင်သည်။

ကုသမှုနည်းလမ်းများ

လောလောဆယ်တွင် ပန်းနာရင်ကျပ်ကို ကုသနိုင်သော နည်းလမ်းမရှိသေးသော်လည်း၊ ကုသမှုဖြင့် လက္ခဏာများကို ထိန်းချုပ်ကာ ပုံမှန်နှင့် ကျန်းမာသော နေထိုင်မှုဘဝကို ရရှိနိုင်သည်။

ဆေးဝါးများကို အသက်ရှူလမ်းကြောင်းမှ တိုက်ရိုက်ရှူရှိုက်နိုင်သော ကိရိယာ (inhaler) များသည် အဓိက ကုသမှုနည်းလမ်းဖြစ်သည်။ ပန်းနာရင်ကျပ်ပြင်းထန်ပါက ဆေးပြားများနှင့် အခြားကုထုံးများလည်း လိုအပ်နိုင်သည်။

အသက်ရှူဆေးဘူး (Inhalers)

အသက်ရှူဆေးဘူးများသည် အောက်ပါတို့ကို ကူညီပေးနိုင်သည်:

• လက္ခဏာများပေါ်လာပါက သက်သာစေရန် (reliever inhalers)
• လက္ခဏာများ မဖြစ်ပေါ်အောင် တားဆီးရန် (preventer inhalers)

အချို့လူများတွင် နှစ်မျိုးလုံးပါသော ရှူဆေးဘူး (combination inhalers) လိုအပ်နိုင်သည်။

Reliever Inhalers (လက္ခဏာသက်သာစေသော အသက်ရှူဆေး)

ပန်းနာရင်ကျပ်ရောဂါရှိသူ အများစုသည် reliever inhaler ကို အသုံးပြုရန် ညွှန်ကြားခံရလေ့ရှိသည်။ ထိုဆေးဘူးများသည် များသောအားဖြင့် အပြာရောင်ဖြစ်သည်။

လက္ခဏာများပေါ်လာသည့်အခါ reliever inhaler ကို အသုံးပြုနိုင်သည်။ မိနစ်အနည်းငယ်အတွင်း လက္ခဏာများ သက်သာသွားသင့်သည်။

သင့်အနေဖြင့် reliever inhaler ကို တစ်ပတ်လျှင် ၃ ကြိမ် သို့မဟုတ် ထို့ထက်ပို၍ အသုံးပြုရပါက GP သို့မဟုတ် ပန်းနာရင်ကျပ်ဆိုင်ရာ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းအား ပြောပြရန် အရေးကြီးသည်။ ၎င်းတို့က preventer inhaler ကဲ့သို့သော အပိုဆေးများ ညွှန်ကြားနိုင်သည်။

Reliever inhalers တွင် ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးနည်းသော်လည်း၊ တစ်ခါတစ်ရံ အသုံးပြုပြီးနောက် မိနစ်အနည်းငယ်အတွင်း လက်တုန်ခြင်း သို့မဟုတ် နှလုံးခုန်မြန်ခြင်းကို ဖြစ်စေနိုင်သည်။

Preventer inhalers

သင့်အနေနဲ့ reliever inhaler (လတ်တလောရှူရှိုက်မောပြဿနာကိုသက်သာစေသော ရှူဆေး) ကို မကြာခဏသုံးနေရပါက၊ preventer inhaler (ကာကွယ်ရေးရှူဆေး) ကိုပါ တွဲသုံးဖို့လိုအပ်နိုင်ပါတယ်။

Preventer inhaler ကို နေ့စဉ်ပုံမှန်သုံးပါက လေပြွန်များရောင်ရမ်းမှုနှင့် အာရုံခံနိုင်စွမ်းကို လျော့ကျစေကာ ရောဂါလက္ခဏာများ မဖြစ်အောင် တားဆီးပေးပါတယ်။ ရောဂါလက္ခဏာမရှိချိန်မှာပါ ပုံမှန်သုံးဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။

Preventer inhaler သုံးနေရပါလျက် ရောဂါလက္ခဏာများ ဆက်ရှိနေပါက ဆရာဝန် (သို့) အထူးကု ဆရာဝန်နှင့် တိုင်ပင်ပါ။

Preventer inhalers တွင် စတီးရွိုက်ဆေးပါဝင်ပါတယ်။

သူတို့မှာ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများ မရှိလေ့ရှိသော်လည်း တစ်ခါတစ်ရံတွင် အောက်ပါတို့ကို ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ် :

• ပါးစပ်နှင့် လည်ချောင်းတွင် မှိုရောဂါပိုးဝင်၍ oral thrush ဖြစ်ခြင်း
• အသံဩခြင်း
• လည်ချောင်းနာခြင်း

ဒီဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများကို spacer (ဆေးရှူပြွန်တွင် တပ်ဆင်အသုံးပြုရသော အခေါင်းပေါက်ပလတ်စတစ်ပြွန်) ကိုသုံးခြင်းနှင့် ဆေးရှူပြီးတိုင်း ပါးစပ်ကျက်သန့်စင်ခြင်းဖြင့် ကာကွယ်နိုင်ပါတယ်။

Combination inhalers (ရှူဆေးပေါင်းစပ်)

Reliever နှင့် preventer inhalers များသုံးပါလျက် ပန်းနာရင်ကြပ် မထိန်းနိုင်ပါက၊ နှစ်မျိုးပေါင်းစပ်ထားသော inhaler ကို သုံးဖို့လိုနိုင်ပါတယ်။ Combination inhalers ကို နေ့စဉ်ပုံမှန်သုံး၍ ရောဂါလက္ခဏာများ မဖြစ်အောင် တားဆီးပေးပြီး လက္ခဏာပေါ်လာပါက ကြာရှည်စွာ သက်သာစေနိုင်ပါတယ်။

ရောဂါလက္ခဏာမရှိချိန်မှာပါ ပုံမှန်သုံးဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။

Side effects of combination inhalers are similar to those of reliever and preventer inhalers.

ဆေးပြား (Tablets)

Inhaler တစ်မျိုးတည်းဖြင့် ရောဂါလက္ခဏာများကို မထိန်းနိုင်ပါက၊ Leukotriene receptor antagonists (LTRAs), Theophylline, Steroid tablets ကဲ့သို့သော ဆေးပြားများကိုလည်း သောက်ဖို့လိုနိုင်ပါတယ်။

အခြားကုထုံးများ (Other treatments)

အခြားကုထုံးများ (ဥပမာ - ထိုးဆေး (သို့) ခွဲစိတ်ကုသမှု) များကို ရှားရှားပါးပါးလိုအပ်သော်လည်း၊ အခြားကုထုံးအားလုံး အကျိုးမရှိပါက ညွှန်ကြားနိုင်ပါတယ်။

အချို့လူများတွင် အသက်ရှူလေ့ကျင့်ခန်းများက ရောဂါလက္ခဏာများကို သက်သာစေပြီး reliever ဆေးလိုအပ်မှုကို လျော့ကျစေကြောင်း အထောက်အထားအချို့ရှိသော်လည်း၊ ၎င်းတို့ကို ဆေးဝါးအစားထိုး အသုံးမပြုသင့်ပါ။