?unique=e13e306)
Written & Reviewed by Clinics Asia Healthcare Team | Learn more about our expert review process.
အကျဥ်းချုပ်
အဆုတ်ကင်ဆာသည် အများဆုံးနှင့် ဆိုးရွားသော ကင်ဆာအမျိုးအစားများအနက် တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။
လက္ခဏာများ
အဆူတ်ကင်ဆာက အစောပိုင်းမှာရောဂါလက္ခဏာပြသတာမျိုးမရှိပဲ နောက်ပိုင်းမှ တဖြည်းဖြည်း ရောဂါလက္ခဏာပြသတတ်ပါတယ်။
အဓိကဖြစ်တဲ့ လက္ခဏာတွေကတော့:
- ၃ ပတ်ထက်ပိုပြီး ချောင်းဆိုးနေတာ
- ရက်ရှည် ချောင်းဆိုးပြီးမသက်သာပဲ ပိုပိုဆိုးလာတာ
- အဆုတ်ပိုးဝင်ခြင်း ခဏခဏပြန်ဖြစ်တာ
- ချောင်းဆိုးရင်း သွေးပါတာ
- အသက်ရှူတဲ့ အခါ ဒါမှမဟုတ် ချောင်းဆိုးတဲ့ အခါ ရင်ဘတ်အောင့်တာ နာတာ
- အမြဲလိုလိုအသက်ရှုူရခက်နေတာ
- အမြဲလိုလို ပင်ပန်းတာ,အားမရှိတာ
- အစာစားချင်စိတ်မရှိတာ, အကြောင်းအရင်းမရှိ ဝိတ်ကျတာ စတာတွေဖြစ်ပါတယ်။
ဖြစ်လေ့ဖြစ်ထနည်းတဲ့ လက္ခဏာတွေကတော့:
- လက်ချောင်းပုံစံအနေအထားပြောင်းတာ
- အစာမျိုရခက်တာ, မျိုချလိုက်ရင် နာတာ
- အသက်ရှူရင် အသံမြည်ခြင်း ( wheezing)
- အသံသြခြင်း
- မျက်နှာနဲ့ လည်ပင်းများဖောခြင်း
- ရင်ဘတ်နဲ့ ပုခုံးများအမြဲလိုလိုနာနေခြင်း
ဒီလို လက္ခဏာတွေခံစားနေရပြီဆိုရင်တော့ ဆရာဝန်နှင့်ပြသဖို့လိုနေပါပြီ။
ဖြစ်ပွားရသောအကြောင်းအရင်း
ဆေးလိပ်မသောက်ဖူးသူတွေလည်း အဲဒီအခြေအနေကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်ပေမဲ့ အဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်နေတဲ့ ရောဂါအများစုက ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်တယ်။
ဆေးလိပ်သောက်ခြင်း
ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းက အဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်ရတဲ့ အဓိကအကြောင်းအရင်းဖြစ်ပြီး အဆုတ်ကင်ဆာ ဖြစ်တဲ့ ၁၀ ယောက်မှာ ၇ ယောက်က ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်ပါတယ်။
ဆေးလိပ်မှာ ကင်ဆာဖြစ်စေတဲ့ ဒြပ်ပေါင်းတွေ အမျိုး၆၀ ထက်မနည်းပါဝင်ပါတယ်။
တစ်နေ့ကို ဆေးလိပ် ၂၅ လိပ်သောက်မယ်ဆိုရင် ဆေးလိပ်မသောက်တဲ့ သူတွေထက် ၂၅ ဆ လောက် အဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်ဖို့ အလားအလာရှိနေပါပြီ။
ဆေးလိပ် ငွေ့မကြာခဏ ရှူရှိုက်သူတွေမှာလည်း အဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်နိူင်ပါတယ်။
စီးကရက်တင်မကပဲ အခြားသော ဆေးရွက်ကြီးကနေထုတ်တာတွေကလည်း အဆုတ်ကင်ဆာအပြင် ခံတွင်းကင်တာ, လည်ပြွန်ကင်ဆာ စတာတွေဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
လုပ်ငန်းပိုင်း လေထုညစ်ညမ်းမှု
အခြားသော chemical တွေကြောင့်လည်းအဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ပါသေးတယ်။လုပ်ငန်းခွင်မှာထိတွေ့လုပ်ကိုင်ရတဲ့ဒြပ်ပေါင်းတွေဖြစ်တဲ့:
- arsenic
- asbestos
- beryllium
- cadmium
- coal and coke fumes
- silica
- nickel
လေ့လာတွေ့ရှိချက်တွေအရ ဒီဇယ်ဓာတ်ငွေ့တွေကိုနှစ်ပေါင်းများစွာ ရှူရှိုက်တာကလည်း အဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်ပွားနိုင်ခြေရှိပါတယ်။
ရောဂါရှာဖွေခြင်း
အဆုတ်ကင်ဆာရဲ့ ရောဂါလက္ခဏာတွေဖြစ်နေပြီဆိုရင်တော့ ဆရာဝန်နှင့်ပြသပါ။
ဆရာဝန်က သင့်ရဲ့ ရောဂါလက္ခဏာနဲ့ ရာဇဝင်ကို မေးပြီး စပိုင်ရိုမီတာဆိုတဲ့ စက်တဲ့ အသက်ရှူနှုန်းကိုတိုင်းတာပါလိမ့်မယ်။
အဆုတ်ထဲပိုးဝင်တာမျိုးရှိမရှိကိုလည်း သွေးစစ်စမ်းသပ်တာလုပ်နိုင်ပါတယ်။
ရင်ဘတ်ဓာတ်မှန်Chest X-ray
ရင်ဘတ်ဓာတ်မှန်သည် အဆုတ်ကင်ဆာရောဂါကို ရှာဖွေစစ်ဆေးရာတွင် ပထမဆုံးအသုံးပြုလေ့ရှိသော စမ်းသပ်မှုဖြစ်သည်။ အဆုတ်ကင်ဆာအဖုအကျိတ်များသည် ဓာတ်မှန်ပေါ်တွင် အဖြူရောင်-မီးခိုးရောင် အလုံးအခဲအဖြစ် မြင်ရလေ့ရှိသည်။
သို့သော်၊ ရင်ဘတ်ဓာတ်မှန်များသည် အဆုတ်ကင်ဆာနှင့် အဆုတ်ပြည်တည်နာ (အဆုတ်တွင် ပြည်များစုဝေးဖြစ်ပေါ်ခြင်း) ကဲ့သို့သော အခြားအခြေအနေများကို မကြာခဏ ခွဲခြားနိုင်ခြင်းမရှိသောကြောင့် အတည်အကျရောဂါအဖြေပေးနိုင်ခြင်းမရှိပါ။
ရင်ဘတ်ဓာတ်မှန်တွင် အဆုတ်ကင်ဆာရှိနိုင်သည်ဟု ဖော်ပြပါက၊ သင့်အား ရင်ဘတ်ရောဂါများဆိုင်ရာ အထူးကုဆရာဝန်ထံ လွှဲပြောင်းပေးသင့်သည်။
အထူးကုဆရာဝန်သည် အဆုတ်ကင်ဆာရှိ၊ မရှိနှင့် ရှိပါက မည်သည့်အမျိုးအစားဖြစ်ပြီး မည်မျှပျံ့နှံ့နေသည်ကို စစ်ဆေးရန် အခြားစမ်းသပ်မှုများ စီစဉ်ပေးနိုင်သည်။
စီတီ (ကွန်ပျူတာဓာတ်မှန်) စကန် CT (computed tomography) Scan
စီတီစကန်သည် ရင်ဘတ်ဓာတ်မှန်ပြီးနောက် သင့်အနေဖြင့် ပြုလုပ်ရမည့် နောက်ထပ်စမ်းသပ်မှုဖြစ်သည်။ စီတီစကန်သည် ဓာတ်မှန်ရောင်ခြည်နှင့် ကွန်ပျူတာကို အသုံးပြု၍ ခန္ဓာကိုယ်အတွင်းပိုင်း၏ အသေးစိတ်ပုံရိပ်များကို ဖန်တီးပေးသည်။
ပီအီးတီ-စီတီစကန် PET-CT (Positron Emission Tomography-Computerised Tomography) Scan
စီတီစကန်တွင် ကင်ဆာရှိသည်ဟု ဖော်ပြပါက ပီအီးတီ-စီတီစကန် ပြုလုပ်နိုင်သည်။
ပီအီးတီ-စီတီစကန် (Positron Emission Tomography-Computerised Tomography) သည် ကင်ဆာဆဲလ်များ ကြီးထွားနေသော နေရာများကို ပြသနိုင်သည်။ ၎င်းသည် ရောဂါရှာဖွေရေးနှင့် အကောင်းဆုံးကုသမှုကို ရွေးချယ်ရာတွင် အထောက်အကူဖြစ်စေနိုင်သည်။
ဘရွန်ခိုစကုပ်နှင့် ဇီဝစစ်ဆေးမှု
စီတီစကန်တွင် ရင်ဘတ်အလယ်ပိုင်းတွင် ကင်ဆာရှိနိုင်သည်ဟု ဖော်ပြပါက၊ ဘရွန်ခိုစကုပ်ပြုလုပ်ရန် ပြောပါလိမ့်မည်။
ဘရွန်ခိုစကုပ်သည် ဆရာဝန်အား လေပြွန်များအတွင်းပိုင်းကို ကြည့်ရှုနိုင်စေပြီး ဆဲလ်အသေးစားနမူနာ (ဇီဝစစ်ဆေးမှု) ကို ဖယ်ထုတ်နိုင်စေသော လုပ်ငန်းစဉ်ဖြစ်သည်။
ဘရွန်ခိုစကုပ်ပြုလုပ်စဉ်တွင်၊ ကင်မရာပါသော ပါးလွှာသည့်ပြွန်တစ်ခု (ဘရွန်ခိုစကုပ်ဖြင့်) ကို ပါးစပ် သို့မဟုတ် နှာခေါင်းမှတစ်ဆင့် လည်ချောင်းအတွင်းသို့ ထိုးသွင်းပြီး လေပြွန်များထဲသို့ ဆင်းသွားစေသည်။
အခြားဇီဝစစ်ဆေးမှုများ
သင့်အနေဖြင့် အခြားဇီဝစစ်ဆေးမှုမျိုးကို ပြုလုပ်ရန် ပြောပါလိမ့်မည်။ ၎င်းသည် ခွဲစိတ်မှုဖြင့်ပြုလုပ်သော ဇီဝစစ်ဆေးမှု (ဥပမာ သိုရာကိုစကုပ်၊ မီဒီယာစတီနိုစကုပ်) သို့မဟုတ် အရေပြားမှတစ်ဆင့် အပ်ဖြင့်ထိုးသွင်းပြုလုပ်သော ဇီဝစစ်ဆေးမှု (percutaneous) ဖြစ်နိုင်သည်။
ဇီဝစစ်ဆေးမှု၏ အန္တရာယ်များ
အခြားဆေးဘက်ဆိုင်ရာ လုပ်ငန်းစဉ်များကဲ့သို့ပင်၊ အဆုတ်ဇီဝစစ်ဆေးမှုသည် နူမိုသိုရက်စ် (pneumothorax) ကဲ့သို့သော နည်းနည်းသော နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသည်။ ၎င်းသည် အဆုတ်မှ လေများ ယိုစိမ့်ထွက်ပြီး အဆုတ်နှင့် ရင်ဘတ်နံရံကြားရှိ နေရာထဲသို့ ဝင်ရောက်သွားခြင်းဖြစ်သည်။
၎င်းသည် အဆုတ်ပေါ်တွင် ဖိအားသက်ရောက်စေပြီး အဆုတ်ပျက်စီးစေနိုင်သည်။
ဇီဝစစ်ဆေးမှုပြုလုပ်သော ဆရာဝန်သည် ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသော အန္တရာယ်များကို သိရှိပါသည်။ သင့်အနေဖြင့် ဤလုပ်ငန်းစဉ်ကို ပြုလုပ်ရန် သဘောတူမှုမပြုမီ ၎င်းတို့သည် အန္တရာယ်အားလုံးကို အသေးစိတ်ရှင်းပြသင့်သည်။ ၎င်းတို့သည် နူမိုသိုရက်စ်၏ လက္ခဏာများ (ရုတ်တရက် အသက်ရှုကြပ်ခြင်းကဲ့သို့) ကို စောင့်ကြည့်စစ်ဆေးပေးပါလိမ့်မည်။
နူမိုသိုရက်စ် ဖြစ်ပေါ်ပါက၊ အပ်သို့မဟုတ် ပြွန်ကို အသုံးပြု၍ ပိုလျှံနေသော လေကို ဖယ်ထုတ်ခြင်းဖြင့် အဆုတ်ကို ပုံမှန်ပြန်ဖောင်းစေနိုင်သည်။
ကုသမှု
ကုသမှုဟာ ကင်ဆာမှာရှိတဲ့ဗီဇ အမျိုးအစား၊ ဘယ်လောက်အထိ ပျံ့နှံ့နေတယ်၊ သင့်အထွေထွေ ကျန်းမာရေးက ဘယ်လောက် ကောင်းတယ်ဆိုတာအပေါ် မူတည်ပါတယ်။
အကယ်၍ ရောဂါကို စောစောသိရှိပြီး ကင်ဆာဆဲလ်များက အနည်းငယ်သာပျံ့မယ် ဆိုလျှင် အဆုတ်၏ဖြစ်ပွားတဲ့ နေရာကို သာဖယ်ရှားပစ်ဖို့လိုပါတယ်။
အကယ်၍ သင်၏ယေဘုယျကျန်းမာရေးကြောင့် ခွဲစိတ်ကုသမှုသည် မသင့်လျော်ပါက ကင်ဆာဆဲလ်များကို ဖျက်ဆီးပစ်ရန် ရေဒီယိုကုထုံးကို သုံးလို့ရပါတယ်။
အကယ်၍ ကင်ဆာသည် ခွဲစိတ်ကုသမှု သို့မဟုတ် ရေဒီယိုကုထုံးအတွက် ထိရောက်မှုရှိရန် အလွန်ဝေးလွန်းပါက ဓာတုကုထုံးကို အသုံးပြုလေ့ရှိပါတယ်။
ပစ်မှတ်ထားသောကုထုံးများဟု လူသိများသည့် ဆေးဝါးအတော်များများလည်း ရှိသေးသည်။ သူတို့သည် ကင်ဆာဆဲလ်များကြီးထွားမှုကို ဟန့်တားပေးနိုင်ပါတယ်။ ရည်မှန်းထားသောကုထုံးများသည် အဆုတ်ကင်ဆာကို မကုသပေးနိုင်သော်လည်း ယင်းပျံ့နှံ့မှုကို နှေးကွေးစေနိုင်သည်။
ကာကွယ်ရန်အချက်များ
ဆေးလိပ်ဖြတ်ခြင်း
အဆုတ်ကင်ဆာကိုကာကွယ်ဖို့အတွက်နည်းလမ်းကတော့ ဆေးလိပ်သောက်တတ်သူဆို ဆေးလိပ်ဖြတ်ပါ။
ဆေးလိပ်ဖြတ်ခြင်းက အဆုတ်ကင်တာဖြစ်ပွားမှုကို သိသိသာသာလျှော့ချနိုင်ပါတယ်။
လေ့လာတွေ့ရှိချက်တွေအရ ၁၂ နှစ်ကြာဆေးလိပ်မသောက်ပဲနေသူက ဆေးလိပ်သောက်သူတွေထက်အဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ခြေ ထက်ဝက်ခန့်လျော့နည်းနိုင်ပါတယ်။ ၁၅ နစ်လောက်ဖြတ်ပြီးရင်တော့ ဆေးလိပ်လုံးဝမသောက်သူ တွေနဲ့ အတူတူနီးပါး အဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ခြေ လျော့နည်းသွားပါတယ်။
GP (အထွေထွေဆရာဝန်) သို့မဟုတ် ဆေးဝါးပညာရှင်များကလည်း ဆေးလိပ်ဖြတ်ရန် အကြံဉာဏ်များ ပေးနိုင်ပါသည်။
အာဟာရမျှတစွာစားသောက်ခြင်း
လေ့လာတွေ့ရှိချက်တွေအရ အဆီနည်းပြီး အမျှင်ဓာတ်များများပါဝင်တဲ့ အစားအစာ တွေ စားပေးခြင်းက အဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်ပွားနိုင်ခြေကို လျှော့ချပေးတဲ့ အပြင် အခြား ကင်ဆာတွေကိုလည်းမဖြစ်အောင် တားဆီးပေးနိုင်တယ်လို့ သိရပါတယ်။
လေ့ကျင့်ခန်း
ပုံမှန်လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်တာကလည်း အဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ခြေကိုလျော့ကျစေပါတယ်။
။ အဆုတ်ကင်တာဖြစ်တဲ့ လူနာတွေမှာလည်း လေ့ကျင့်ခန်း လုပ်ပေးတယ်ဆိုရင် ပင်ပန်းနွမ်းနယ်ခြင်း, စိုးရိမ်ပူပန်ကြောင့်ကြတာ, စိတ်ဓာတ်ကျတာ စတာတွေကို အထိုက်အလျောက်လျော့ကျ စေပါတယ်။
အရွယ်ရောက်ပြီးသူ တစ်ယောက်က တစ်ပတ်ကို အေရိုးဗစ် လေ့ကျင့်ခန်း ပျမ်းမျှ အနည်းဆုံး ၂နာရီခွဲ ခန့်, အလေးဝန်သုံးလေ့ကျင့်ခန့် တစ်ပတ်ကိုအနည်းဆုံး ၂ ရက် လုပ်ပေးသင့်ပါတယ်။
ဆရာဝန်နှင့်ပြသရန်အချိန်
အဆုတ်ကင်ဆာ၏ အဓိကလက္ခဏာများ သို့မဟုတ် ပုံမှန်မဖြစ်သော လက္ခဏာများတစ်ခုခု ရှိပါက GP ဆရာဝန်နှင့် ပြသပါ။
Our content undergoes a thorough process of research, writing, peer review, and rigorous checks and approvals. It is designed for educational purposes and is freely accessible for individual patients to read and share. For detailed information regarding usage, copyright, and disclaimers, please visit our Terms & Conditions page.