စီးလီးယက်ရောဂါ(Coeliac disease)

လက္ခဏာများ

စီးလီးယက်ရောဂါသည် ဝမ်းလျှောခြင်း၊ ဗိုက်အောင့်ခြင်းနှင့် ဗိုက်ပွ ခြင်းအပါအဝင် လက္ခဏာများစွာကို ဖြစ်စေနိုင်သည်။

Gluten ပါသော အစားအစာများ စားမိပါက ဖြစ်ပေါ်နိုင်သော အူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ လက္ခဏာများ:

• ဝမ်းလျှောခြင်း (အနံ့ဆိုးနိုင်သည်)
• ဗိုက်အောင့်ခြင်း
• ဗိုက်ပွခြင်းနှင့် လေထိုးလေအောင့်ခြင်း
• အစာမကြေခြင်း
• ဝမ်းချုပ်ခြင်း

အထွေထွေ လက္ခဏာများ :

• အာဟာရချို့တဲ့ခြင်းကြောင့် မောပန်းနွမ်းနယ်ခြင်း
• ကိုယ်အလေးချိန် မလိုလားအပ်ဘဲ ကျဆင်းခြင်း
• ယားယံသော အရေပြားပြဿနာများ (dermatitis herpetiformis)
• ကိုယ်ဝန်ဆောင်ရန် ခက်ခဲခြင်း
• အာရုံကြောပျက်စီးခြင်း (peripheral neuropathy)
• ဟန်ချက်ညီမှု၊ လှုပ်ရှားမှုနှင့် စကားပြောဆိုမှုကို ထိခိုက်စေသော ပြဿနာများ (ataxia)

ကလေးများတွင် ကြီးထွားမှုနှေးကွေးခြင်း ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဖွံ့ဖြိုးမှုနောက်ကျခြင်း

ဖြစ်ပွားရသည့်အကြောင်းရင်းများ

စီးလီးယက်ရောဂါသည် ကိုယ်ခံအားစနစ်က ခန္ဓာကိုယ်ရှိ ကျန်းမာသော တစ်ရှူးများကို အမှားအယွင်းတိုက်ခိုက်သော autoimmune ရောဂါတစ်မျိုးဖြစ်သည်။

စီးလီးယက်ရောဂါတွင် ကိုယ်ခံအားစနစ်က gluten အတွင်းရှိ ပရိုတင်းများကို ခန္ဓာကိုယ်အတွက် အန္တရာယ်အဖြစ် မှတ်ယူကာ တိုက်ခိုက်သည်။

ထိုသို့တိုက်ခိုက်မှုကြောင့် အူသိမ်၏ မျက်နှာပြင်ပျက်စီးပြီး အာဟာရစုပ်ယူမှု ထိခိုက်သည်။

ကိုယ်ခံအားစနစ် ဤသို့တုံ့ပြန်ရခြင်း၏ အကြောင်းရင်းကို တိတိကျကျ မသိရသော်လည်း၊ မျိုးရိုးဗီဇနှင့် ပတ်ဝန်းကျင်အချက်များ ပူးပေါင်းပါဝင်နိုင်သည်။

စီးလီးယက်ရောဂါသည် gluten ပါသော အစားအစာများကို မတည့်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်သည်။ Gluten သည် အောက်ပါသီးနှံများတွင် ပါဝင်သော ပရိုတင်းတစ်မျိုးဖြစ်သည်။ :

• ဂျုံ (wheat)
• မုယောစပါး (barley)
• ရိုင်းစပါး (rye)

Gluten ပါသော အစားအစာများ :

• ပါစတာ
• ကိတ်မုန့်
• မနက်စာကွေကာ
• ပေါင်မုန့်အများစု
• အချို့သော ဆော့စ်များ
• အချို့သော အသင့်စားအစားအစာများ

ဘီယာအများစု (မုယောစပါးဖြင့် ပြုလုပ်ထားသောကြောင့်)

ရောဂါရှာဖွေခြင်း

စီးလီးယက်ရောဂါကို စစ်ဆေးရန် သွေးစစ်ဆေးမှု ပြုလုပ်ရပါမည်။ ရောဂါအဖြေရှာရန် အတည်ပြုချက်ရရှိရေးအတွက် အူသိမ်မှ အသားစယူ၍ စစ်ဆေးခြင်း (biopsy) လည်း လိုအပ်နိုင်ပါသည်။

စီးလီးယက်ရောဂါကို စစ်ဆေးနေစဉ်တွင် စစ်ဆေးမှုများ တိကျမှန်ကန်စေရန် gluten ပါသော အစားအစာများ စားသုံးရန် လိုအပ်ပါသည်။ သွေးစစ်ဆေးမှုရလဒ် ပေါ့ဆစွာ ပြသပါက ပါရဂူအထူးကုမှ အတည်ပြုချက်မရမချင်း gluten-free အစားအစာများကို စတင်မစားသင့်ပါ။

သွေးစစ်ဆေးမှု

ဆရာဝန်က သွေးစစ်ဆေးမှု စီစဉ်ပေးပါမည်။ ဤစစ်ဆေးမှုတွင် စီးလီးယက်ရောဂါရှိသူများ၏ သွေးတွင် များသောအားဖြင့် တွေ့ရသော antibodies (ပဋိပစ္စည်းများ) ရှိမရှိ စစ်ဆေးပါမည်။

သွေးစစ်ဆေးမှု ပြုလုပ်စဉ်တွင် gluten ပါသော အစားအစာများ စားသုံးရန် အရေးကြီးပါသည်။ gluten ကို ရှောင်ကြဉ်ပါက စစ်ဆေးမှုရလဒ် မမှန်နိုင်ပါ။

သွေးတွင် စီးလီးယက်ရောဂါ antibodies များ တွေ့ရှိပါက၊ ဆရာဝန်က အစာအိမ်နှင့် အူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ အထူးကု (gastroenterologist) ထံ လွှဲပေးပါမည်။ အထူးကုက နောက်ထပ် သွေးစစ်ဆေးမှုများ သို့မဟုတ် အူသိမ်မှ အသားစယူ၍ စစ်ဆေးခြင်း (biopsy) ပြုလုပ်နိုင်ပါသည်။

သို့သော်၊ တစ်ခါတစ်ရံတွင် စီးလီးယက်ရောဂါရှိသော်လည်း သွေးတွင် antibodies မတွေ့ရှိနိုင်ပါ။

သွေးစစ်ဆေးမှုရလဒ် ပေါ့ဆစွာပြသော်လည်း စီးလီးယက်ရောဂါလက္ခဏာများ ဆက်ရှိနေပါက၊ ဆရာဝန်က အထူးကုထံ လွှဲပေးနိုင်ပါသည်။

အသားစယူစစ်ဆေးခြင်း (Biopsy)

Biopsy ကို ဆေးရုံတွင် ပြုလုပ်ပါသည်။ များသောအားဖြင့် အစာအိမ်နှင့် အူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ အထူးကု (gastroenterologist) က ပြုလုပ်ပါမည်။

ဤစစ်ဆေးမှုတွင် အလင်းနှင့် ကင်မရာပါသော ပါးလွှာပြီးကွေးနိုင်သည့် ပြွန်ငယ်တစ်ခု (endoscope) ကို သင့်ပါးစပ်မှတစ်ဆင့် အူသိမ်ထဲသို့ ထည့်သွင်းပါမည်။

ဤလုပ်ငန်းစဉ်မပြုလုပ်မီ၊ သင့်လည်ချောင်းကို ထုံဆေးပေးပြီး စိတ်သက်သာရာရစေရန် စိတ်ငြိမ်ဆေးလည်း ပေးနိုင်ပါသည်။

အထူးကုက အူသိမ်၏ အတွင်းနံရံမှ အသားစနမူနာများကို ယူရန် endoscope မှတစ်ဆင့် အသားစယူကိရိယာငယ်ကို အသုံးပြုပါမည်။ ထိုနမူနာကို မိုက်ခရိုစကုပ်ဖြင့် စစ်ဆေးပြီး စီးလီးယက်ရောဂါ၏ လက္ခဏာများ ရှိမရှိ ကြည့်ရှုပါမည်။

စီးလီးယက်ရောဂါ ရောဂါအတည်ပြုပြီးနောက် စစ်ဆေးမှုများ

သင့်တွင် စီးလီးယက်ရောဂါရှိကြောင်း အတည်ပြုပြီးပါက၊ ဤအခြေအနေက သင့်ခန္ဓာကိုယ်ကို မည်သို့ထိခိုက်စေသည်ကို အကဲဖြတ်ရန် အခြားစစ်ဆေးမှုများ ပြုလုပ်ရနိုင်ပါသည်။

သင့်သွေးတွင် သံဓာတ်၊ ဗီတာမင်နှင့် သတ္တုဓာတ်များ၏ ပမာဏကို စစ်ဆေးရန် နောက်ထပ်သွေးစစ်ဆေးမှုများ ပြုလုပ်နိုင်ပါသည်။ ဤစစ်ဆေးမှုများက အာဟာရစုပ်ယူမှု မကောင်းခြင်းကြောင့် သံဓာတ်ချို့တဲ့သွေးအားနည်းရောဂါ (iron deficiency anaemia) ကဲ့သို့သော ပြဿနာများ ဖြစ်ပေါ်ခြင်းရှိမရှိ ဆုံးဖြတ်ရန် ကူညီပေးပါမည်။

သင့်တွင် dermatitis herpetiformis (ယားယံသော အရေပြားအကွက်များ) ရှိသည်ဟု ထင်ရပါက၊ အတည်ပြုရန် အရေပြားမှ အသားစယူ၍ စစ်ဆေးခြင်း ပြုလုပ်နိုင်ပါသည်။ ဤစစ်ဆေးမှုကို ထုံဆေးဖြင့် ပြုလုပ်ပြီး၊ အရေပြားနမူနာငယ်ကို ယူကာ မိုက်ခရိုစကုပ်ဖြင့် စစ်ဆေးပါမည်။

သင့်တွင် (coeliac disease) ရှိပြီး ၎င်းသည် သင့်အရိုးများကို ထိခိုက်နိုင်သည်ဟု GP (အထွေထွေရောဂါကု ဆရာဝန်) က ယူဆပါက DEXA scan (ဒီအီးအိတ်စ်အေ စကန်) ပြုလုပ်ရန်လည်း အကြံပြုနိုင်ပါသည်။ ကုလားပဲရောဂါတွင် အာဟာရစုပ်ယူမှု အားနည်းခြင်းကြောင့် အရိုးများ အားနည်းပြီး ကျိုးပဲ့လွယ်ခြင်း (osteoporosis) ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်သောကြောင့် ဖြစ်ပါသည်။ DEXA scan သည် X-ray (ဓာတ်မှန်) အမျိုးအစားတစ်ခုဖြစ်ပြီး သင့်အရိုးသိပ်သည်းဆကို တိုင်းတာခြင်းဖြင့် အသက်ကြီးလာသည့်အခါ အရိုးကျိုးနိုင်ခြေ ရှိ၊ မရှိ စစ်ဆေးပေးပါသည်။

ကုသမှုရွေးချယ်စရာများ

စီးလီးယက်ရောဂါအတွက် လုံးဝပျောက်ကင်းနိုင်သော ကုသမှုမရှိသော်လည်း၊ gluten-free အစားအစာများကို လိုက်နာခြင်းဖြင့် လက္ခဏာများကို ထိန်းချုပ်နိုင်ပြီး ရေရှည်တွင် ဖြစ်ပေါ်နိုင်သော ပြဿနာများကို ကာကွယ်နိုင်ပါသည်။

သင့်တွင် လက္ခဏာမပြင်းထန်လျှင်တောင်မှ၊ gluten ပါသော အစားအစာများ ဆက်စားပါက ပြင်းထန်သော ပြဿနာများ ဖြစ်ပေါ်နိုင်သည့်အတွက် အစားအသောက်ပြောင်းလဲရန် အကြံပြုထားပါသည်။

လက္ခဏာမပြင်းထန်သော်လည်း စစ်ဆေးမှုများက စီးလီးယက်ရောဂါရှိကြောင်း ပြသပါက၊ gluten-free အစားအစာများကို စားသုံးရန် အရေးကြီးပါသည်။

မကြာသေးမီနှစ်များအတွင်း gluten-free အစားအစာများ ပိုမိုရရှိနိုင်လာခြင်းကြောင့်၊ ကျန်းမာရေးနှင့် ညီညွတ်ပြီး စုံလင်သော gluten-free အစားအစာများကို စားသုံးနိုင်ပါသည်။

နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ

စီးလီးယက်ရောဂါ၏ နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများသည် gluten ပါသော အစားအစာများ ဆက်စားနေသူများ သို့မဟုတ် ရောဂါမရှိသေးသည်ဟု မသိရှိသေးသူများတွင် ဖြစ်ပေါ်လေ့ရှိပါသည်။

ရေရှည်တွင် ဖြစ်ပေါ်နိုင်သော ပြဿနာများ:

• အရိုးများ အားနည်းခြင်း (osteoporosis)
• သံဓာတ်ချို့တဲ့သွေးအားနည်းရောဂါ
• ဗီတာမင် B12 သို့မဟုတ် ဖောလစ်အက်စစ်ချို့တဲ့သွေးအားနည်းရောဂါ

ပိုမိုပြင်းထန်သော ပြဿနာများ အူမကြီးကင်ဆာ (bowel cancer) ကဲ့သို့သော ကင်ဆာအမျိုးအစားများ ကိုယ်ဝန်ဆောင်ခြင်းဆိုင်ရာ ပြဿနာများ၊ ဥပမာ ကလေးငယ် ကိုယ်အလေးချိန်နည်းခြင်း