အဆုတ်ကင်ဆာ (Lung Cancer)

လက္ခဏာများ

အဆူတ်ကင်ဆာက အစောပိုင်းမှာရောဂါလက္ခဏာပြသတာမျိုးမရှိပဲ နောက်ပိုင်းမှ တဖြည်းဖြည်း ရောဂါလက္ခဏာပြသတတ်ပါတယ်။

အဓိကဖြစ်တဲ့ လက္ခဏာတွေကတော့:

• ၃ ပတ်ထက်ပိုပြီး ချောင်းဆိုးနေတာ
• ရက်ရှည် ချောင်းဆိုးပြီးမသက်သာပဲ ပိုပိုဆိုးလာတာ
• အဆုတ်ပိုးဝင်ခြင်း ခဏခဏပြန်ဖြစ်တာ
• ချောင်းဆိုးရင်း သွေးပါတာ
• အသက်ရှူတဲ့ အခါ ဒါမှမဟုတ် ချောင်းဆိုးတဲ့ အခါ ရင်ဘတ်အောင့်တာ နာတာ
• အမြဲလိုလိုအသက်ရှုူရခက်နေတာ
• အမြဲလိုလို ပင်ပန်းတာ,အားမရှိတာ
• အစာစားချင်စိတ်မရှိတာ, အကြောင်းအရင်းမရှိ ဝိတ်ကျတာ စတာတွေဖြစ်ပါတယ်။

ဖြစ်လေ့ဖြစ်ထနည်းတဲ့ လက္ခဏာတွေကတော့:

• လက်ချောင်းပုံစံအနေအထားပြောင်းတာ
• အစာမျိုရခက်တာ, မျိုချလိုက်ရင် နာတာ
• အသက်ရှူရင် အသံမြည်ခြင်း ( wheezing)
• အသံသြခြင်း
• မျက်နှာနဲ့ လည်ပင်းများဖောခြင်း
• ရင်ဘတ်နဲ့ ပုခုံးများအမြဲလိုလိုနာနေခြင်း

ဒီလို လက္ခဏာတွေခံစားနေရပြီဆိုရင်တော့ ဆရာဝန်နှင့်ပြသဖို့လိုနေပါပြီ။

ဖြစ်ပွားရသောအကြောင်းအရင်း

ဆေးလိပ်မသောက်ဖူးသူတွေလည်း အဲဒီအခြေအနေကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်ပေမဲ့ အဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်နေတဲ့ ရောဂါအများစုက ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်တယ်။

ဆေးလိပ်သောက်ခြင်း

ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းက အဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်ရတဲ့ အဓိကအကြောင်းအရင်းဖြစ်ပြီး အဆုတ်ကင်ဆာ ဖြစ်တဲ့ ၁၀ ယောက်မှာ ၇ ယောက်က ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်ပါတယ်။ ‌

ဆေးလိပ်မှာ ကင်ဆာဖြစ်စေတဲ့ ဒြပ်ပေါင်းတွေ အမျိုး၆၀ ထက်မနည်းပါဝင်ပါတယ်။

တစ်နေ့ကို ‌ဆေးလိပ် ၂၅ လိပ်သောက်မယ်ဆိုရင် ဆေးလိပ်မသောက်တဲ့ သူတွေထက် ၂၅ ဆ လောက် အဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်ဖို့ အလားအလာရှိနေပါပြီ။

ဆေးလိပ် ငွေ့မကြာခဏ ရှူရှိုက်သူတွေမှာလည်း အဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်နိူင်ပါတယ်။

စီးကရက်တင်မကပဲ အခြားသော ဆေးရွက်ကြီးကနေထုတ်တာတွေကလည်း အဆုတ်ကင်ဆာအပြင် ခံတွင်းကင်တာ, လည်ပြွန်ကင်ဆာ စတာတွေဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

လုပ်ငန်းပိုင်း လေထုညစ်ညမ်းမှု

အခြားသော chemical တွေကြောင့်လည်းအဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ပါသေးတယ်။လုပ်ငန်းခွင်မှာထိတွေ့လုပ်ကိုင်ရတဲ့ဒြပ်ပေါင်းတွေဖြစ်တဲ့:

• arsenic
• asbestos
• beryllium
• cadmium
• coal and coke fumes
• silica
• nickel

လေ့လာတွေ့ရှိချက်တွေအရ ဒီဇယ်ဓာတ်‌‌‌ငွေ့တွေကိုနှစ်ပေါင်းများစွာ ရှူရှိုက်တာကလည်း အဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်ပွားနိုင်ခြေရှိပါတယ်။

ရောဂါရှာဖွေခြင်း

အဆုတ်ကင်ဆာရဲ့ ရောဂါလက္ခဏာတွေဖြစ်နေပြီဆိုရင်တော့ ဆရာဝန်နှင့်ပြသပါ။

ဆရာဝန်က သင့်ရဲ့ ရောဂါလက္ခဏာနဲ့ ရာဇဝင်ကို မေးပြီး စပိုင်ရိုမီတာဆိုတဲ့ စက်တဲ့ အသက်ရှူနှုန်းကိုတိုင်းတာပါလိမ့်မယ်။

အဆုတ်ထဲပိုးဝင်တာမျိုးရှိမရှိကိုလည်း သွေးစစ်စမ်းသပ်တာလုပ်နိုင်ပါတယ်။

Chest X-ray

A chest X-ray is usually the first test used to diagnose lung cancer. Most lung tumours appear on X-rays as a white-grey mass.

However, chest X-rays cannot give a definitive diagnosis because they often cannot distinguish between cancer and other conditions, such as a lung abscess (a collection of pus that forms in the lungs).

If a chest X-ray suggests you may have lung cancer, you should be referred to a specialist in chest conditions.

A specialist can arrange more tests to investigate whether you have lung cancer and, if you do, what type it is and how much it's spread.

CT (computed tomography) Scan

A CT scan is usually the next test you'll have after a chest X-ray. A CT scan uses X-rays and a computer to create detailed images of the inside of your body.

PET-CT (Positron Emission Tomography-Computerised Tomography) Scan

You may have a PET-CT scan may be done if the results of a CT scan show you have cancer.

The PET-CT scan (which stands for positron emission tomography-computerised tomography) can show where there are active cancer cells. This can help with diagnosis and choosing the best treatment.

Bronchoscopy and biopsy

If a CT scan shows there might be cancer in the central part of your chest, you may be offered a bronchoscopy.

A bronchoscopy is a procedure that allows a doctor to see the inside of your airways and remove a small sample of cells (biopsy).

During a bronchoscopy, a thin tube with a camera at the end, called a bronchoscope, is passed through your mouth or nose, down your throat and into your airways.​

Other types of biopsy

You may be offered a different type of biopsy. This may be a type of surgical biopsy, such as a thoracoscopy, a mediastinoscopy, or a biopsy done using a needle inserted through your skin (percutaneous).

Risks of biopsies

Like all medical procedures, a lung biopsy carries a small risk of complications, such as a pneumothorax. This is when air leaks out of the lung and into the space between your lungs and the chest wall.

This can put pressure on the lung, causing it to collapse.

The clinician doing the biopsy will be aware of the potential risks involved. They should explain all the risks in detail before you agree to have the procedure. They will monitor you to check for symptoms of a pneumothorax, such as sudden shortness of breath.

If a pneumothorax does happen, it can be treated using a needle or tube to remove the excess air, allowing the lung to expand normally again.

Treatment Options

ကုသမှုဟာ ကင်ဆာမှာရှိတဲ့ဗီဇ အမျိုးအစား၊ ဘယ်လောက်အထိ ပျံ့နှံ့နေတယ်၊ သင့်အထွေထွေ ကျန်းမာရေးက ဘယ်လောက် ကောင်းတယ်ဆိုတာအပေါ် မူတည်ပါတယ်။

အကယ်၍ ရောဂါကို စောစောသိရှိပြီး ကင်ဆာဆဲလ်များက အနည်းငယ်သာပျံ့မယ် ဆိုလျှင် အဆုတ်၏ဖြစ်ပွားတဲ့ နေရာကို သာဖယ်ရှားပစ်ဖို့လိုပါတယ်။

အကယ်၍ သင်၏ယေဘုယျကျန်းမာရေးကြောင့် ခွဲစိတ်ကုသမှုသည် မသင့်လျော်ပါက ကင်ဆာဆဲလ်များကို ဖျက်ဆီးပစ်ရန် ရေဒီယိုကုထုံးကို သုံးလို့ရပါတယ်။

အကယ်၍ ကင်ဆာသည် ခွဲစိတ်ကုသမှု သို့မဟုတ် ရေဒီယိုကုထုံးအတွက် ထိရောက်မှုရှိရန် အလွန်ဝေးလွန်းပါက ဓာတုကုထုံးကို အသုံးပြုလေ့ရှိပါတယ်။

ပစ်မှတ်ထားသောကုထုံးများဟု လူသိများသည့် ဆေးဝါးအတော်များများလည်း ရှိသေးသည်။ သူတို့သည် ကင်ဆာဆဲလ်များကြီးထွားမှုကို ဟန့်တားပေးနိုင်ပါတယ်။ ရည်မှန်းထားသောကုထုံးများသည် အဆုတ်ကင်ဆာကို မကုသပေးနိုင်သော်လည်း ယင်းပျံ့နှံ့မှုကို နှေးကွေးစေနိုင်သည်။

Prevention Tips

ဆေးလိပ်ဖြတ်ခြင်း

အဆုတ်ကင်ဆာကိုကာကွယ်ဖို့အတွက်နည်းလမ်းကတော့ ဆေးလိပ်သောက်တတ်သူဆို ဆေးလိပ်ဖြတ်ပါ။

ဆေးလိပ်ဖြတ်ခြင်းက အဆုတ်ကင်တာဖြစ်ပွားမှုကို သိသိသာသာလျှော့ချနိုင်ပါတယ်။

လေ့လာတွေ့ရှိချက်တွေအရ ၁၂ နှစ်ကြာဆေးလိပ်မသောက်ပဲနေသူက ဆေးလိပ်သောက်သူတွေထက်အဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ခြေ ထက်ဝက်ခန့်လျော့နည်းနိုင်ပါတယ်။ ၁၅ နစ်လောက်ဖြတ်ပြီးရင်တော့ ဆေးလိပ်လုံးဝမသောက်သူ တွေနဲ့ အတူတူနီးပါး အဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ခြေ လျော့နည်းသွားပါတယ်။

A GP or pharmacist can also give you advice about stopping smoking.

အာဟာရမျှတစွာစားသောက်ခြင်း

လေ့လာတွေ့ရှိချက်တွေအရ အဆီနည်းပြီး အမျှင်ဓာတ်များများပါဝင်တဲ့ အစားအစာ တွေ စားပေးခြင်းက အဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်ပွားနိုင်ခြေကို လျှော့ချပေးတဲ့ အပြင် အခြား ကင်ဆာတွေကိုလည်းမဖြစ်အောင် တားဆီးပေးနိုင်တယ်လို့ သိရပါတယ်။

လေ့ကျင့်ခန်း

ပုံမှန်လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်တာကလည်း အဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ခြေကိုလျော့ကျစေပါတယ်။

။ အဆုတ်ကင်တာဖြစ်တဲ့ လူနာတွေမှာလည်း လေ့ကျင့်ခန်း လုပ်ပေးတယ်ဆိုရင် ပင်ပန်းနွမ်းနယ်ခြင်း, စိုးရိမ်ပူပန်ကြောင့်ကြတာ, စိတ်ဓာတ်ကျတာ စတာတွေကို အထိုက်အလျောက်လျော့ကျ စေပါတယ်။

အရွယ်ရောက်ပြီးသူ တစ်ယောက်က တစ်ပတ်ကို ‌ အေရိုးဗစ် လေ့ကျင့်ခန်း ပျမ်းမျှ အနည်းဆုံး ၂နာရီခွဲ ခန့်, အလေးဝန်သုံးလေ့ကျင့်ခန့် တစ်ပတ်ကိုအနည်းဆုံး ၂ ရက် လုပ်ပေးသင့်ပါတယ်။

When To See A Doctor

အဆုတ်ကင်ဆာ၏ အဓိကလက္ခဏာများ သို့မဟုတ် ပုံမှန်မဖြစ်သော လက္ခဏာများတစ်ခုခု ရှိပါက GP ဆရာဝန်နှင့် ပြသပါ။