စုပုံသိမ်းဆည်းသောရောဂါ (Hoarding Disorder)

လက္ခဏာများ

စုပုံသိမ်းဆည်းသောရောဂါရှိသူတစ်ဦးက များသောအားဖြင့် အောက်ပါအတိုင်း ဖြစ်တတ်ပါတယ်။

• အမှိုက်စာတွေနဲ့ လက်ကိုင်အိတ်တွေလိုမျိုး ငွေကြေးတန်ဖိုး အနည်းငယ် သို့မဟုတ် လုံးဝမရှိတဲ့ ပစ္စည်းတွေကို သိမ်းထားခြင်း သို့မဟုတ် စုဆောင်းခြင်း၊ ဒါမှမဟုတ် ပြန်လည်အသုံးပြုဖို့ ဒါမှမဟုတ် ပြင်ဆင်ဖို့ ရည်ရွယ်ထားတဲ့ ပစ္စည်းများကို သိမ်းဆည်းခြင်း။
• ပစ္စည်းတွေကို အမျိုးအစားခွဲခြားဖို့ ဒါမှမဟုတ် စနစ်တကျစီစဉ်ဖို့ ခက်ခဲခြင်း။
• ဆုံးဖြတ်ချက်ချဖို့ ခက်ခဲခြင်း။
• ဟင်းချက်တာ၊ သန့်ရှင်းရေးလုပ်တာနဲ့ ဘေလ်ပေးတာလိုမျိုး နေ့စဉ်လုပ်ငန်းဆောင်တာတွေကို စီမံခန့်ခွဲဖို့ ရုန်းကန်ရခြင်း။
• ပစ္စည်းတွေနဲ့ အလွန်အမင်း စွဲလမ်းနေပြီး တစ်စုံတစ်ဦးက ထိတာ ဒါမှမဟုတ် ငှားတာကို ငြင်းဆန်ခြင်း။
• မိသားစု ဒါမှမဟုတ် သူငယ်ချင်းတွေနဲ့ ဆက်ဆံရေး မကောင်းခြင်း။

စုပုံသိမ်းဆည်းခြင်းဟာ ဆယ်ကျော်သက်ဘဝကတည်းက စတင်နိုင်ပြီး အသက်ကြီးလာတာနဲ့အမျှ ပိုပြီးသိသာထင်ရှားလာပါတယ်။ လူအများစုအတွက်တော့ အသက်ကြီးလာတဲ့အခါ စုပုံသိမ်းဆည်းခြင်းက ပိုပြီးပြဿနာ ဖြစ်လာပေမဲ့ အဲဒီအချိန်ရောက်ရင် ပြဿနာက ကောင်းစွာ အမြစ်တွယ်နေပြီ ဖြစ်ပါတယ်။

ဖြစ်ပွားရသည့် အကြောင်းရင်းများ

လူတစ်ဦး ဘာကြောင့် ပစ္စည်းတွေ စုပုံသိမ်းဆည်းလာလဲဆိုတဲ့ အကြောင်းရင်းတွေကို အပြည့်အစုံ နားမလည်သေးပါဘူး။

ဒါဟာ အခြားရောဂါတစ်ခုရဲ့ လက္ခဏာတစ်ခု ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဥပမာ- ရွေ့လျားမှုပြဿနာရှိသူတစ်ဦးက သူတို့စုဆောင်းထားတဲ့ ပစ္စည်းအမြောက်အမြားကို ရုပ်ပိုင်းအရ ရှင်းလင်းနိုင်ခြင်း မရှိတာမျိုး ဖြစ်နိုင်ပြီး သင်ယူမှုဆိုင်ရာ မသန်စွမ်းသူတွေ ဒါမှမဟုတ် သတိမေ့ရောဂါ (dementia) ဖြစ်ပေါ်နေသူတွေက ပစ္စည်းတွေကို အမျိုးအစားခွဲခြားပြီး စွန့်ပစ်နိုင်ခြင်း မရှိတာမျိုး ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

စုပုံသိမ်းဆည်းခြင်းနဲ့ ဆက်စပ်နေတဲ့ စိတ်ကျန်းမာရေး ပြဿနာများမှာ အောက်ပါတို့ ပါဝင်ပါတယ်။

• ပြင်းထန်သော စိတ်ကျရောဂါ (depression)
• စိတ်ကစဉ့်ကလျားရောဂါများ (psychotic disorders)၊ ဥပမာ- စိတ်ကစဉ့်ကလျားရောဂါ (schizophrenia)
• အစွဲအလမ်းကြီးပြီး အပြုအမူထပ်ခါတလဲလဲ ပြုလုပ်သောရောဂါ (obsessive compulsive disorder - OCD)

တချို့အခြေအနေတွေမှာတော့ စုပုံသိမ်းဆည်းခြင်းက သူ့ဘာသာသူ ရောဂါတစ်ခုဖြစ်ပြီး မကြာခဏဆိုသလို ကိုယ့်ကိုယ်ကို ဂရုမစိုက်ခြင်း (self-neglect) နဲ့ ဆက်စပ်နေပါတယ်။ ဒီလူတွေက အောက်ပါအချက်တွေ ဖြစ်နိုင်ခြေ ပိုများပါတယ်။

• တစ်ယောက်တည်း နေထိုင်ခြင်း
• အိမ်ထောင်မပြုရသေးခြင်း
• ပစ္စည်းဥစ္စာတွေ ချို့တဲ့တဲ့ ကလေးဘဝ ဒါမှမဟုတ် မိသားစုဝင် တခြားသူတွေနဲ့ ဆက်ဆံရေးမကောင်းတဲ့ ဘဝမျိုး ဖြတ်သန်းခဲ့ရခြင်း
• စုပုံသိမ်းဆည်းခြင်းရဲ့ မိသားစုရာဇဝင် ရှိခြင်း
• ရှုပ်ပွနေတဲ့ အိမ်မှာ ကြီးပြင်းလာပြီး ပစ္စည်းတွေကို ဦးစားပေးခွဲခြားပြီး စီစဉ်ဖို့ ဘယ်တော့မှ မသင်ယူခဲ့ဖူးခြင်း

ပစ္စည်းစုဆောင်းသူ အများအပြားက ပစ္စည်းတွေရယူခြင်းနဲ့ စွန့်ပစ်ခြင်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ခိုင်မာတဲ့ ယုံကြည်ချက်တွေ ရှိတတ်ပါတယ်။ ဥပမာ- "ဒါကို တစ်နေ့နေ့မှာ လိုအပ်နိုင်တယ်" ဒါမှမဟုတ် "ဒါကို ဝယ်လိုက်ရင် ပျော်ရွှင်မယ်" စသဖြင့် ဖြစ်ပါတယ်။ တချို့ကတော့ ချစ်ရသူတစ်ဦး ဆုံးပါးခြင်းလိုမျိုး စိတ်ဖိစီးမှုများတဲ့ ဘဝဖြစ်ရပ်တစ်ခုကို ရင်ဆိုင်ဖြေရှင်းဖို့ ရုန်းကန်နေရနိုင်ပါတယ်။

ပစ္စည်းတွေကို စွန့်ပစ်ဖို့ ကြိုးစားခြင်းက မကြာခဏဆိုသလို လွန်ကဲတယ်လို့ ခံစားရနိုင်တဲ့ ပြင်းထန်တဲ့ စိတ်ခံစားမှုတွေကို ဖြစ်ပေါ်စေတတ်တာကြောင့် ပစ္စည်းစုဆောင်းသူက ဘာကို စွန့်ပစ်ရမလဲဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဆုံးဖြတ်ချက်ချဖို့ မကြာခဏ ရွှေ့ဆိုင်းတာ ဒါမှမဟုတ် ရှောင်ရှားတာမျိုး ပြုလုပ်တတ်ပါတယ်။

များသောအားဖြင့် သိမ်းဆည်းထားတဲ့ ပစ္စည်းများစွာက ငွေကြေးတန်ဖိုး အနည်းငယ် သို့မဟုတ် လုံးဝမရှိဘဲ လူအများစုက အမှိုက်လို့ ယူဆနိုင်တဲ့ အရာတွေ ဖြစ်ပါတယ်။

လူနာက တခြားသူတွေအတွက် မသိသာတဲ့ အကြောင်းပြချက်တွေကြောင့် ပစ္စည်းတွေကို သိမ်းထားနိုင်ပါတယ်။ ဥပမာ- စိတ်ခံစားမှုဆိုင်ရာ အကြောင်းပြချက်တွေကြောင့်၊ ဒါမှမဟုတ် အရာဝတ္ထုတွေက လှပတယ် ဒါမှမဟုတ် အသုံးဝင်တယ်လို့ ခံစားရလို့ပါ။ စုပုံသိမ်းဆည်းသောရောဂါရှိသူ အများစုက ပစ္စည်းတွေအပေါ် အလွန်ပြင်းထန်တဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ စွဲလမ်းမှု ရှိကြပါတယ်။

လူတွေစုပုံသိမ်းဆည်းနိုင်သည့် ပစ္စည်းများ

စုပုံသိမ်းဆည်းသောရောဂါရှိသူ တချို့ကတော့ ပစ္စည်းအမျိုးအစား အများအပြားကို စုပုံသိမ်းဆည်းတတ်ကြပြီး တချို့ကတော့ သီးခြားအမျိုးအစား ပစ္စည်းများကိုသာ စုပုံသိမ်းဆည်းတတ်ကြပါတယ်။

မကြာခဏ စုပုံသိမ်းဆည်းတတ်သည့် ပစ္စည်းများမှာ-

• သတင်းစာနှင့် မဂ္ဂဇင်းများ
• စာအုပ်များ
• အဝတ်အစားများ
• လက်ကမ်းစာစောင်များနှင့် စာများ 
• ဘေလ်များနှင့် ပြေစာများ
• ပလပ်စတစ်အိတ်များနှင့် ကတ်ထူပုံးများအပါအဝင် ဘူးများ
• အိမ်သုံးပစ္စည်းများ

တချို့လူတွေကတော့ တိရစ္ဆာန်တွေကိုလည်း စုပုံသိမ်းဆည်းတတ်ပြီး ဒါတွေကို ကောင်းကောင်းမွန်မွန် ဂရုစိုက်နိုင်ခြင်း မရှိတာမျိုး ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

မကြာသေးမီကတော့ ဒေတာစုပုံသိမ်းဆည်းခြင်းက ပိုပြီး အဖြစ်များလာပါတယ်။ ဒါကတော့ လူတစ်ဦးက အီလက်ထရွန်နစ်ဒေတာနဲ့ အီးမေးလ်အမြောက်အမြားကို သိမ်းဆည်းထားပြီး ဒါတွေကို ဖျက်ပစ်ဖို့ အလွန်တွန့်ဆုတ်တာမျိုး ဖြစ်ပါတယ်။

ကုသမှု ရွေးချယ်စရာများ

စုပုံသိမ်းဆည်းသောရောဂါကို ကုသဖို့ မလွယ်ကူပါဘူး။ လူနာက အကူအညီရယူဖို့ ပြင်ဆင်ထားရင်တောင် ဒါကို ကျော်လွှားနိုင်ပါတယ်။

အဓိက ကုသမှုကတော့ သိမြင်မှုဆိုင်ရာ အပြုအမူကုထုံး (cognitive behavioural therapy - CBT) ဖြစ်ပါတယ်။ ကုထုံးပညာရှင်က လူနာကို ပစ္စည်းတွေ စွန့်ပစ်ဖို့ ဘာကြောင့်ခက်ခဲလဲ၊ ဘာကြောင့် ပစ္စည်းတွေ စုပုံလာတာလဲဆိုတာကို နားလည်အောင် ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။

ဒါကို လက်တွေ့ကျတဲ့ လုပ်ငန်းဆောင်တာတွေနဲ့ အစီအစဉ်တစ်ခုနဲ့ ပေါင်းစပ်ပါလိမ့်မယ်။ လူနာက သူတို့ရဲ့အိမ်က ပစ္စည်းတွေကို ရှင်းလင်းဖို့ တာဝန်ယူဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။ ကုထုံးပညာရှင်က ဒါကို ပံ့ပိုးကူညီပြီး အားပေးပါလိမ့်မယ်။

selective serotonin reuptake inhibitors (SSRIs) လို့ခေါ်တဲ့ စိတ်ကျရောဂါ တိုက်ဖျက်ဆေးများ (Antidepressant medicines) ကလည်း စုပုံသိမ်းဆည်းသောရောဂါရှိသူ တချို့ကို ကူညီနိုင်တယ်လို့ ပြသထားပါတယ်။

စုပုံသိမ်းဆည်းသောရောဂါများ ဘာကြောင့် ပြဿနာဖြစ်ရသလဲ

စုပုံသိမ်းဆည်းသောရောဂါက အကြောင်းရင်းများစွာကြောင့် ပြဿနာဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဒါဟာ လူနာရဲ့ဘဝကို လွှမ်းမိုးနိုင်ပြီး အိမ်ထဲမှာ လှုပ်ရှားသွားလာဖို့ အလွန်ခက်ခဲစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါဟာ သူတို့ရဲ့ အလုပ်စွမ်းဆောင်ရည်၊ တစ်ကိုယ်ရေ သန့်ရှင်းမှုနဲ့ ဆက်ဆံရေးတွေကို ထိခိုက်စေနိုင်ပါတယ်။

ပစ္စည်းစုဆောင်းသူက ဧည့်သည်လက်ခံဖို့ ဒါမှမဟုတ် မရှိမဖြစ်လိုအပ်တဲ့ ပြုပြင်မှုတွေအတွက် လက်သမားတွေကို အိမ်ထဲကို ဝင်ခွင့်ပြုဖို့ များသောအားဖြင့် တွန့်ဆုတ်တတ်တာ ဒါမှမဟုတ် မတတ်နိုင်တာကြောင့် အထီးကျန်ခြင်းနဲ့ အထီးကျန်ဆန်ခြင်းကို ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။

စုပုံနေတဲ့ပစ္စည်းတွေက လူနာနဲ့ သူတို့အိမ်မှာ နေထိုင်သူ ဒါမှမဟုတ် လာရောက်လည်ပတ်သူတိုင်းအတွက် ကျန်းမာရေးအန္တရာယ် ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။ ဥပမာ- ဒါက

• သန့်ရှင်းရေးလုပ်ဖို့ အလွန်ခက်ခဲစေပြီး သန့်ရှင်းမှုမရှိတဲ့ အခြေအနေတွေကို ဖြစ်စေကာ ကြွက်တွေ ဒါမှမဟုတ် ပိုးမွှားတွေ ကျရောက်ခြင်းကို အားပေးခြင်း။
• မီးဘေးအန္တရာယ် ဖြစ်စေနိုင်ပြီး မီးလောင်တဲ့အခါ ထွက်ပေါက်တွေကို ပိတ်ဆို့ထားခြင်း။
• ခလုတ်တိုက်လဲကျခြင်းများ ဖြစ်စေခြင်း။
• ပုံအများကြီး စုထားရင် လူတွေအပေါ် ပြိုကျခြင်း သို့မဟုတ် ပြိုလဲခြင်း။

စုပုံသိမ်းဆည်းခြင်းဟာ OCD၊ အခြားသော စိုးရိမ်ပူပန်မှု အမျိုးအစားများ၊ စိတ်ကျရောဂါ နဲ့ သတိမေ့ရောဂါ (dementia) ကဲ့သို့သော အရင်းခံရောဂါတစ်ခုရဲ့ လက္ခဏာတစ်ခုလည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

တစ်စုံတစ်ဦး စုပုံသိမ်းဆည်းနေတယ်လို့ သံသယရှိရင် ဘာလုပ်နိုင်မလဲ

သင့်မိသားစုဝင်တစ်ဦးဦး ဒါမှမဟုတ် သင်သိတဲ့သူတစ်ဦးဦးမှာ စုပုံသိမ်းဆည်းသောရောဂါရှိတယ်လို့ သင်ထင်ရင် သူတို့ကို GP (အထွေထွေရောဂါကု ဆရာဝန်) ဆီကို လိုက်သွားဖို့ တိုက်တွန်းပါ။

ဒါက လွယ်ကူမှာ မဟုတ်ပါဘူး။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ပစ္စည်းစုဆောင်းသူက သူတို့အကူအညီ လိုအပ်တယ်လို့ မထင်တာမျိုး ဖြစ်နိုင်လို့ပါပဲ။ ပြဿနာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး နူးညံ့သိမ်မွေ့စွာ ချဉ်းကပ်ပြီး သူတို့ရဲ့ ကျန်းမာရေးနဲ့ ကောင်းမွန်တဲ့ဘဝအတွက် သင်စိုးရိမ်ကြောင်း အလေးအနက်ထား ပြောပြပါ။

ဘယ်သူမှ သူတို့အိမ်ထဲကို ဝင်ပြီး အရာအားလုံးကို ထုတ်ပစ်မှာ မဟုတ်ဘူးလို့ သူတို့ကို စိတ်ချစေပါ။ သင်က ဆရာဝန်နဲ့ သူတို့ရဲ့ စုပုံသိမ်းဆည်းခြင်းအကြောင်း စကားပြောပြီး ဘာတွေလုပ်ဆောင်နိုင်လဲ၊ ပစ္စည်းရှင်းလင်းခြင်း လုပ်ငန်းစဉ်ကို စတင်ဖို့ သူတို့ကို အားပေးကူညီနိုင်မယ့် အထောက်အပံ့တွေ ဘာတွေရနိုင်လဲဆိုတာကို ကြည့်ဖို့ပဲ ဖြစ်တယ်လို့ ပြောပြပါ။