?unique=8125fb7)
Written & Reviewed by Clinics Asia Healthcare Team | Learn more about our expert review process.
အကျဥ်းချုပ်
Body Dysmorphic Disorder - BDD၊ သို့မဟုတ် ခန္ဓာကိုယ်ပုံပျက်ယွင်းမှု (body dysmorphia) ဆိုတာ လူတစ်ဦးက သူတို့ရဲ့ ရုပ်ရည်သွင်ပြင်မှာ ရှိတဲ့ အပြစ်အနာအဆာတွေအတွက် အချိန်အများကြီး စိုးရိမ်ပူပန်နေတဲ့ စိတ်ကျန်းမာရေး အခြေအနေတစ်ရပ် ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအပြစ်အနာအဆာတွေက တခြားသူတွေအတွက် သတိမထားမိလောက်အောင် သေးငယ်တတ်ပါတယ်။
BDD ဟာ ဘယ်အသက်အရွယ်မဆို ဖြစ်နိုင်ပေမဲ့ ဆယ်ကျော်သက်တွေနဲ့ လူငယ်တွေမှာ အဖြစ်အများဆုံး ဖြစ်ပါတယ်။ အမျိုးသားရော အမျိုးသမီးပါ နှစ်ဦးစလုံးကို ထိခိုက်စေပါတယ်။
BDD ရှိတာက သင်ဟာ မာနကြီးတာ ဒါမှမဟုတ် ကိုယ့်ကိုယ်ကို အစွဲအလမ်းကြီးတာကို မဆိုလိုပါဘူး။ ဒါဟာ အရမ်းကို စိတ်ပျက်စရာကောင်းပြီး သင့်ဘဝအပေါ် ကြီးမားတဲ့ သက်ရောက်မှု ရှိနိုင်ပါတယ်။
လက္ခဏာများ
သင့်မှာ ခန္ဓာကိုယ်ပုံပျက်ယွင်းမှုရောဂါ (BDD) ရှိနေနိုင်တယ်ဆိုရင် အောက်ပါအချက်တွေ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ :
- သင့်ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ သီးခြားအစိတ်အပိုင်းတစ်ခု (အထူးသဖြင့် သင့်မျက်နှာ) အတွက် အများကြီး စိုးရိမ်ပူပန်နေခြင်း
- သင့်ရဲ့ ရုပ်ရည်ကို တခြားသူတွေနဲ့ နှိုင်းယှဉ်ရင်း အချိန်အများကြီး ကုန်ဆုံးနေခြင်း
- မှန်ထဲမှာ ကိုယ့်ကိုယ်ကို အများကြီး ကြည့်နေခြင်း သို့မဟုတ် မှန်တွေကို လုံးဝရှောင်ရှားခြင်း
- အပြစ်အနာအဆာတွေကို ဖုံးကွယ်ဖို့ အများကြီး ကြိုးစားခြင်း – ဥပမာ- ဆံပင်ဖီးတာ၊ မိတ်ကပ်လိမ်းတာ ဒါမှမဟုတ် အဝတ်အစားရွေးချယ်တာမှာ အချိန်အကြာကြီး ကုန်ဆုံးခြင်း
- အသားအရေကို "ချောမွေ့အောင်" လုပ်ဖို့ ကုတ်ခြစ်နေခြင်း
BDD ဟာ သင့်ရဲ့ နေ့စဉ်ဘဝကို အလုပ်၊ လူမှုဘဝနဲ့ ဆက်ဆံရေးအပါအဝင် ပြင်းထန်စွာ ထိခိုက်စေနိုင်ပါတယ်။
BDD ဟာ စိတ်ကျရောဂါ (depression)၊ ကိုယ်တိုင်ထိခိုက်နာကျင်မှု (self-harm) နဲ့ ကိုယ့်ကိုယ်ကို သတ်သေရန် စဉ်းစားမှု (suicide) တွေအထိပါ ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။
ဖြစ်ပွားရသည့် အကြောင်းရင်းများ
ခန္ဓာကိုယ်ပုံပျက်ယွင်းမှုရောဂါ (BDD) ကို ဖြစ်စေတဲ့ အတိအကျအကြောင်းရင်းကို မသိရသေးပေမဲ့ အောက်ပါအချက်တွေနဲ့ ဆက်စပ်နေနိုင်ပါတယ်။ :
- မျိုးရိုးဗီဇ – သင့်ဆွေမျိုးတစ်ဦးဦးမှာ BDD၊ အစွဲအလမ်းကြီးပြီး အပြုအမူထပ်ခါတလဲလဲ ပြုလုပ်သောရောဂါ (obsessive compulsive disorder - OCD) ဒါမှမဟုတ် စိတ်ကျရောဂါ ရှိနေရင် သင် BDD ဖြစ်နိုင်ခြေ ပိုများနိုင်ပါတယ်။
- ဦးနှောက်အတွင်း ဓာတုဗေဒ မညီမျှမှု
- အတိတ်က စိတ်ထိခိုက်စရာ အတွေ့အကြုံတစ်ခု – သင်ကလေးဘဝတုန်းက လှောင်ပြောင်ခံရတာ၊ အနိုင်ကျင့်ခံရတာ ဒါမှမဟုတ် အလွဲသုံးစားလုပ်ခံရတာမျိုး ရှိခဲ့ရင် BDD ဖြစ်နိုင်ခြေ ပိုများနိုင်ပါတယ်။
BDD ရှိသူတချို့မှာ အစွဲအလမ်းကြီးပြီး အပြုအမူထပ်ခါတလဲလဲ ပြုလုပ်သော အပြုအမူများ (OCD)၊ အထွေထွေ စိုးရိမ်ပူပန်မှုရောဂါ (generalised anxiety disorder) ဒါမှမဟုတ် အစားအသောက် ပုံမမှန်မှု (eating disorder) ကဲ့သို့သော အခြားစိတ်ကျန်းမာရေး အခြေအနေတစ်ခုခုလည်း ရှိတတ်ပါတယ်။
ကုသမှု ရွေးချယ်စရာများ
BDDရဲ့ လက္ခဏာတွေဟာ ကုသမှုခံယူခြင်းဖြင့် ပိုကောင်းလာနိုင်ပါတယ်။
သင့်ရဲ့ လက္ခဏာတွေက အတော်လေး အပျော့စားဖြစ်တယ်ဆိုရင် သင်တစ်ဦးတည်း သို့မဟုတ် အဖွဲ့လိုက် ကုသမှုခံယူရမယ့် သိမြင်မှုဆိုင်ရာ အပြုအမူကုထုံး (cognitive behavioural therapy - CBT) လို့ခေါ်တဲ့ စကားပြောကုထုံး အမျိုးအစားတစ်ခုအတွက် ညွှန်းဆိုခံရပါလိမ့်မယ်။
သင့်မှာ အသင့်အတင့် လက္ခဏာတွေရှိမယ်ဆိုရင် CBT ဒါမှမဟုတ် selective serotonin reuptake inhibitor (SSRI) လို့ခေါ်တဲ့ စိတ်ကျရောဂါ တိုက်ဖျက်ဆေး အမျိုးအစားတစ်ခုခုကို ညွှန်းပေး ပါလိမ့်မယ်။
သင့်ရဲ့ လက္ခဏာတွေက ပိုမိုပြင်းထန်မယ်၊ ဒါမှမဟုတ် အခြားကုသမှုတွေက မအောင်မြင်ဘူးဆိုရင် CBT နဲ့ SSRI ကို ပေါင်းစပ်ကုသမှု ပေးပါလိမ့်မယ်။
သိမြင်မှုဆိုင်ရာ အပြုအမူကုထုံး (Cognitive behavioural therapy - CBT)
CBT က သင့်ရဲ့ တွေးခေါ်ပုံနဲ့ ပြုမူပုံကို ပြောင်းလဲခြင်းအားဖြင့် သင့်ရဲ့ BDD လက္ခဏာတွေကို ထိန်းချုပ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးနိုင်ပါတယ်။
ဒါဟာ သင့်ရဲ့ လက္ခဏာတွေကို ဘာကဖြစ်ပေါ်စေလဲဆိုတာကို သိရှိဖို့ ကူညီပေးပြီး သင့်ရဲ့ အမူအကျင့်တွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မတူညီတဲ့ တွေးခေါ်ပုံနဲ့ ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းပုံတွေကို သင်ပေးပါတယ်။
သင်နဲ့ သင့်ကုထုံးပညာရှင်က ကုထုံးအတွက် ပန်းတိုင်တွေကို သဘောတူညီပြီး အဲဒီပန်းတိုင်တွေကို ရောက်ဖို့ အတူတကွ လုပ်ဆောင်ကြပါလိမ့်မယ်။
BDD ကို ကုသရာမှာ CBT မှာ များသောအားဖြင့် ထိတွေ့မှုနှင့် တုံ့ပြန်မှု တားဆီးခြင်း (exposure and response prevention - ERP) လို့ခေါ်တဲ့ နည်းစနစ်တစ်ခု ပါဝင်ပါလိမ့်မယ်။
ဒါကတော့ သင့်ရဲ့ ရုပ်ရည်သွင်ပြင်အပေါ် အစွဲအလမ်းကြီးစွာ တွေးတောမိပြီး စိုးရိမ်ပူပန်မှု ခံစားရလေ့ရှိတဲ့ အခြေအနေတွေကို တဖြည်းဖြည်း ရင်ဆိုင်ရခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။
သင့်ကုထုံးပညာရှင်က ဒီအခြေအနေတွေမှာ သင့်ခံစားချက်တွေကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းဖို့ တခြားနည်းလမ်းတွေကို ရှာဖွေဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ ဒါမှ သင်ဟာ အချိန်ကြာလာတာနဲ့အမျှ ကိုယ့်ကိုယ်ကို မသိစိတ်နဲ့ မကြောက်ရွံ့ဘဲ ဒါတွေကို ရင်ဆိုင်နိုင်လာပါလိမ့်မယ်။
သင့်ကို အိမ်မှာ ဖတ်ဖို့အတွက် ကိုယ်တိုင်ကူညီရေး အချက်အလက်အချို့ကိုလည်း ပေးနိုင်ပြီး သင့်ရဲ့ လက္ခဏာတွေပေါ် မူတည်ပြီး သင့် CBT မှာ အဖွဲ့လိုက် လုပ်ဆောင်မှုတွေလည်း ပါဝင်နိုင်ပါတယ်။
ကလေးတွေနဲ့ ဆယ်ကျော်သက်တွေအတွက် CBT မှာ သူတို့ရဲ့ မိသားစုဝင်တွေ ဒါမှမဟုတ် ပြုစုစောင့်ရှောက်သူတွေလည်း များသောအားဖြင့် ပါဝင်ပါလိမ့်မယ်။
Selective serotonin reuptake inhibitors (SSRIs)
SSRIs တွေဟာ စိတ်ကျရောဂါ တိုက်ဖျက်ဆေး အမျိုးအစားတစ်ခု ဖြစ်ပါတယ်။
SSRIs အမျိုးအစားများစွာ ရှိပေမဲ့ fluoxetine ကို BDD ကုသရာမှာ အများဆုံး အသုံးပြုပါတယ်။
SSRIs တွေက သင့်ရဲ့ BDD လက္ခဏာတွေအပေါ် အကျိုးသက်ရောက်မှု ရှိဖို့ ၁၂ ပတ်အထိ ကြာနိုင်ပါတယ်။
သင့်အတွက် အလုပ်ဖြစ်တယ်ဆိုရင် သင့်လက္ခဏာတွေကို ပိုမိုကောင်းမွန်စေဖို့နဲ့ ပြန်မဖြစ်အောင် တားဆီးဖို့အတွက် လပေါင်းများစွာ ဆက်သောက်ဖို့ လိုပါလိမ့်မယ်။
SSRIs သောက်ခြင်းရဲ့ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးအချို့ ရှိပေမဲ့ ဒါတွေက ရက်သတ္တပတ်အနည်းငယ်အတွင်း ပျောက်သွားတတ်ပါတယ်။
သင့်ဆရာဝန်က ပထမဆုံး ရက်သတ္တပတ်အနည်းငယ်အတွင်း သင့်ကို ဂရုတစိုက် စောင့်ကြည့်ပါလိမ့်မယ်။ သင်ဟာ အထူးသဖြင့် စိုးရိမ်ပူပန်နေတယ် ဒါမှမဟုတ် စိတ်ခံစားမှု ပြင်းထန်နေတယ်၊ ဒါမှမဟုတ် ကိုယ့်ကိုယ်ကို ထိခိုက်ဖို့ စဉ်းစားနေတယ်ဆိုရင် ဆရာဝန်ကို ပြောပြဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။
၆ လမှ ၁၂ လအထိ လက္ခဏာတွေ မရှိတော့ဘူးဆိုရင် SSRIs ကို ဖြည်းဖြည်းချင်း ဖြတ်ပါလိမ့်မယ်။
ဒါကတော့ သင့်ရဲ့ လက္ခဏာတွေ ပြန်မဖြစ်အောင် (relapse) သေချာစေဖို့နဲ့ ဆေးဖြတ်တဲ့အခါ ဖြစ်ပေါ်နိုင်တဲ့ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးတွေ (withdrawal symptoms) (ဥပမာ- စိုးရိမ်ပူပန်မှု) ကို ရှောင်ရှားနိုင်ဖို့အတွက် ဆေးပမာဏကို အချိန်နဲ့အမျှ ဖြည်းဖြည်းချင်း လျှော့ချသွားမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
ကလေးတွေ၊ အသက် ၃၀ အောက် လူကြီးတွေနဲ့ ကိုယ့်ကိုယ်ကို သတ်သေရန် ကြိုးစားခဲ့ဖူးတဲ့ ရာဇဝင်ရှိသူအားလုံးကို SSRIs သောက်နေစဉ် ဂရုတစိုက် စောင့်ကြည့်ဖို့ လိုအပ်ပါလိမ့်မယ်။ ဒါကတော့ ကုသမှုရဲ့ အစောပိုင်းအဆင့်တွေမှာ ကိုယ့်ကိုယ်ကို သတ်သေရန် စဉ်းစားတာ ဒါမှမဟုတ် ကိုယ့်ကိုယ်ကို ထိခိုက်ဖို့ ကြိုးစားတာမျိုး ဖြစ်နိုင်ခြေ ပိုများတာကြောင့် ဖြစ်ပါတယ်။
ကလေးတွေနဲ့ ဆယ်ကျော်သက်တွေကို BDD ရဲ့ ပြင်းထန်တဲ့ လက္ခဏာတွေရှိနေရင် SSRI ကို ပေးနိုင်ပါတယ်။
ဆေးဝါးကို စိတ်ရောဂါအထူးကုဆရာဝန်နဲ့ တွေ့ဆုံပြီး စကားပြောကုထုံးတွေ ကမ်းလှမ်းပြီးမှသာ အကြံပြုသင့်ပါတယ်။
နောက်ထပ်ကုသမှုများ (Further treatment)
CBT နဲ့ SSRI နှစ်မျိုးလုံးနဲ့ ကုသမှုခံယူပြီး ၁၂ ပတ်ကြာတဲ့အထိ သင့်ရဲ့ BDD လက္ခဏာတွေ မကောင်းမွန်ဘူးဆိုရင် မတူညီတဲ့ SSRI အမျိုးအစား ဒါမှမဟုတ် clomipramine လို့ခေါ်တဲ့ အခြားစိတ်ကျရောဂါ တိုက်ဖျက်ဆေးတစ်မျိုးကို ညွှန်ကြားနိုင်ပါတယ်။
BDD သက်သာရန် သင်လုပ်ဆောင်နိုင်သည့် အရာများ
စိတ်ကျန်းမာရေး (Mental wellbeing)
သင့်မှာ BDD ရှိနေရင် သင့်ရဲ့ စိတ်ကျန်းမာရေးကို ကူညီနိုင်တဲ့ အရာတွေမှာ အောက်ပါတို့ ပါဝင်ပါတယ်။ :
- ပုံမှန် ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှု လုပ်ဆောင်ခြင်း
- လုံလောက်စွာ အိပ်စက်ခြင်း
တချို့လူတွေက သူငယ်ချင်းတွေ ဒါမှမဟုတ် မိသားစုနဲ့အတူ အချိန်ဖြုန်းတာ ဒါမှမဟုတ် သူတို့ရဲ့ စိတ်ကျန်းမာရေးကို တိုးတက်စေဖို့ အသစ်အဆန်းတစ်ခုခု လုပ်ကြည့်တာမျိုးကလည်း အထောက်အကူဖြစ်တယ်လို့ တွေ့ရှိကြပါတယ်။
စိတ်ဖိစီးမှုနဲ့ စိုးရိမ်ပူပန်မှုတွေကို လျှော့ချဖို့ စိတ်အပန်းဖြေခြင်းနဲ့ အသက်ရှူလေ့ကျင့်ခန်းများကိုလည်း စမ်းကြည့်ခြင်းက အထောက်အကူ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
Our content undergoes a thorough process of research, writing, peer review, and rigorous checks and approvals. It is designed for educational purposes and is freely accessible for individual patients to read and share. For detailed information regarding usage, copyright, and disclaimers, please visit our Terms & Conditions page.