အဆုတ်လေပြွန်ကျယ်ခြင်း(Bronchiectasis)

လက္ခဏာများ

အဆုတ်လေပြွန်ကျယ်ခြင်း၏ အဖြစ်များသော လက္ခဏာမှာ နေ့စဉ် အချွဲသလိပ်များ ပါသော ချောင်းဆိုးခြင်းဖြစ်ပါသည်။

အချွဲသလိပ်သည် ကြည်လင်သော၊ အဝါနုရောင် သို့မဟုတ် အစိမ်းဝါရောင် ဖြစ်နိုင်ပါသည်။ တစ်ခါတစ်ရံတွင် အချွဲသလိပ်အနည်းငယ်သာ ပါခြင်း သို့မဟုတ် လုံးဝမပါခြင်း ဖြစ်နိုင်ပါသည်။

အခြားလက္ခဏာများ :

• အသက်ရှူမဝခြင်း၊
• အသက်ရှူသည့်အခါ တရွှီရွှီမြည်ခြင်း၊
• သွေးပါသော အချွဲသလိပ်များ အန်ခြင်း၊
• ရင်ဘတ်အောင့်ခြင်း၊
• အဆစ်နာခြင်း၊
• လက်ချောင်းထိပ်များ ဖောင်းလာခြင်း (clubbing) – လက်သည်းအောက်ရှိ တစ်ရှူးများ ထူလာပြီး လက်ချောင်းထိပ်များ လုံးဝန်းလာခြင်း။

ဖြစ်ရသည့်အကြောင်းရင်းများ

Bronchiectasis သည် အဆုတ်လမ်းကြောင်းများ ပျက်စီးခြင်းနှင့် ကျယ်ပြန့်လာခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော ရောဂါတစ်ခုဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် ပိုးဝင်ခြင်း သို့မဟုတ် အခြားအခြေအနေတစ်ခုကြောင့် ဖြစ်နိုင်သော်လည်း၊ တစ်ခါတစ်ရံတွင် အကြောင်းရင်းကို မသိရပါ။

အဖြစ်များသော အကြောင်းရင်းများ

Bronchiectasis ဖြစ်ပွားမှုတွင် တစ်ဝက်ခန့်သည် ရှင်းလင်းသော အကြောင်းရင်းကို မတွေ့ရပါ။

အောက်ပါတို့သည် ဖော်ထုတ်နိုင်ခဲ့သော အဖြစ်များသည့် အကြောင်းရင်းများဖြစ်သည်။

ကလေးဘဝတွင် ပိုးဝင်ခြင်း

အရွယ်ရောက်ပြီးသူများတွင် ဖြစ်ပွားသော bronchiectasis ၏ ၃ ပုံ ၁ ပုံခန့်သည် ကလေးဘဝတွင် ပြင်းထန်သော အဆုတ်ပိုးဝင်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်။ ဥပမာ- :

• ပြင်းထန်သော အဆုတ်ရောင်ရောဂါ
• ကြက်ညှာချောင်းဆိုးရောဂါ
• တီဘီရောဂါ
• ဝက်သက်ရောဂါ

သို့သော် ယခုအခါတွင် ဤရောဂါများအတွက် ကာကွယ်ဆေးများ ရရှိနေပြီဖြစ်သောကြောင့်၊ ကလေးဘဝတွင် ပိုးဝင်ခြင်းသည် အနာဂတ်တွင် bronchiectasis ၏ အဖြစ်နည်းသော အကြောင်းရင်းတစ်ခု ဖြစ်လာမည်ဟု မျှော်လင့်ရပါသည်။

ကိုယ်ခံအားနည်းခြင်း

Bronchiectasis ၏ အချို့သော အကြောင်းရင်းများသည် လူတစ်ဦး၏ ကိုယ်ခံအားစနစ် အားနည်းနေသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ကိုယ်ခံအားစနစ် အားနည်းခြင်းကြောင့် အဆုတ်တစ်ရှူးများ ပျက်စီးလွယ်သည်။

ကိုယ်ခံအားစနစ် အားနည်းခြင်းကို ဆေးပညာတွင် immunodeficiency ဟု ခေါ်သည်။

အချို့လူများသည် မိဘများထံမှ မျိုးရိုးဗီဇဆိုင်ရာ ပြဿနာများကြောင့် မွေးရာပါ immunodeficiency ဖြင့် မွေးဖွားလာကြသည်။

ထို့အပြင် HIV ကဲ့သို့သော ပိုးဝင်ခြင်းများကြောင့်လည်း immunodeficiency ကို ရရှိနိုင်သည်။

Allergic bronchopulmonary aspergillosis (ABPA)

Bronchiectasis ရှိသူအချို့တွင်၊ allergic bronchopulmonary aspergillosis (ABPA) ဟုခေါ်သော ဓာတ်မတည့်မှုဆိုင်ရာ အခြေအနေတစ်ခုကြောင့် ဤရောဂါဖြစ်ပွားနိုင်သည်။

ABPA ရှိသူများသည် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းရှိ မတူညီသော ပတ်ဝန်းကျင်များတွင် တွေ့ရသော aspergillus မှိုမျိုးစိတ်တစ်ခုနှင့် ဓာတ်မတည့်မှုရှိသည်။

ABPA ရှိသူတစ်ဦးသည် မှိုစပိုးများကို ရှူရှိုက်မိပါက၊ ဓာတ်မတည့်မှုတုံ့ပြန်မှုနှင့် ရေရှည်ရောင်ရမ်းမှုကို ဖြစ်စေနိုင်ပြီး၊ ၎င်းသည် bronchiectasis အထိ တိုးတက်သွားနိုင်သည်။

အစာရေမျိုပြွန်မှ အဆုတ်ထဲသို့ အစာဝင်ခြင်း (Aspiration)

Aspiration ဆိုသည်မှာ အစာအိမ်အတွင်းရှိ အရာများ အစာခြေလမ်းကြောင်းထဲသို့ မဝင်ဘဲ၊ အဆုတ်ထဲသို့ မတော်တဆ ဝင်ရောက်သွားခြင်းကို ဆိုလိုသည်။

အဆုတ်များသည် အစာစားခြင်းကဲ့သို့သော ပြင်ပအရာဝတ္ထုများ သို့မဟုတ် အစာအိမ်အက်စစ်များ ပါဝင်မှုကို အလွန်အမင်း ခံစားရသောကြောင့်၊ ၎င်းသည် ရောင်ရမ်းမှုကို ဖြစ်စေပြီး bronchiectasis ကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်သည်။

Cystic fibrosis

Cystic fibrosis သည် မျိုးရိုးဗီဇဆိုင်ရာ ချို့ယွင်းချက်တစ်ခုဖြစ်ပြီး၊ အဆုတ်များသည် သလိပ်များဖြင့် ပိတ်ဆို့နေသည်။

ထို့နောက် သလိပ်များသည် ဘက်တီးရီးယားပိုးဝင်ခြင်းအတွက် အကောင်းဆုံးပတ်ဝန်းကျင်ကို ဖန်တီးပေးပြီး၊ bronchiectasis ၏ လက္ခဏာများကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။

Cilia မူမမှန်ခြင်း

Cilia ဆိုသည်မှာ အဆုတ်လမ်းကြောင်းများကို ဖုံးအုပ်ထားသော အမွေးအမှင်ကဲ့သို့သော အသေးစားဖွဲ့စည်းပုံများဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့သည် လမ်းကြောင်းများကို ကာကွယ်ရန်နှင့် ပိုလျှံနေသော သလိပ်များကို ဖယ်ရှားရန် ကူညီပေးရန် ဒီဇိုင်းပြုလုပ်ထားသည်။

Cilia တွင် ပြဿနာရှိပါက၊ လမ်းကြောင်းများမှ သလိပ်များကို ထိထိရောက်ရောက် မဖယ်ရှားနိုင်ပါက၊ bronchiectasis ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သည်။

Cilia ပြဿနာများကို ဖြစ်စေနိုင်သော အခြေအနေများမှာ:

• Young's syndrome –  ကလေးဘဝတွင် ပြဒါးနှင့် ထိတွေ့မှုကြောင့် ဖြစ်သည်ဟု ယူဆရသော အမျိုးသားများတွင်သာ ဖြစ်ပွားသည့် ရှားပါးသော အခြေအနေ
• primary ciliary dyskinesia – မျိုးရိုးဗီဇချို့ယွင်းမှုကြောင့် ဖြစ်ပွားသော ရှားပါးသည့် အခြေအနေ

ယခုအခါတွင် ပြဒါးအသုံးပြုမှုဆိုင်ရာ စည်းမျဉ်းများသည် ပိုမိုတင်းကျပ်လာသောကြောင့်၊ Young's syndrome သည် အနာဂတ်တွင် bronchiectasis ၏ အဖြစ်နည်းသော အကြောင်းရင်းတစ်ခု ဖြစ်လာမည်ဟု မျှော်လင့်ရပါသည်။

တွယ်ဆက်တစ်ရှူးရောဂါများ

ခန္ဓာကိုယ်တစ်ခုလုံးရှိ အခြားနေရာများတွင် ရောင်ရမ်းမှုကို ဖြစ်စေသော အခြေအနေများသည် တစ်ခါတစ်ရံတွင် bronchiectasis နှင့် ဆက်စပ်နေသည်။

ဥပမာ- :

• rheumatoid arthritis
• Sjögren's syndrome
• Crohn's disease
• ulcerative colitis

ဤအခြေအနေများကို ကိုယ်ခံအားစနစ်တွင် ပြဿနာရှိပြီး၊ ၎င်းသည် ကျန်းမာသော တစ်ရှူးများကို မှားယွင်းစွာ တိုက်ခိုက်သည့်အခါ ဖြစ်ပေါ်သည်ဟု ယူဆကြသည်။

ရောဂါရှာဖွေခြင်း

အကယ်၍ သင်သည် ကြာရှည်စွာ ချောင်းဆိုးနေပါက၊ ၎င်းရောဂါ၏ ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသော အကြောင်းရင်းများကို စစ်ဆေးနိုင်ရန် ဆရာဝန်နှင့် တိုင်ပင်သင့်ပါသည်။

ဆရာဝန်သည် သင့်အား သင့်လက္ခဏာများအကြောင်း မေးမြန်းပါလိမ့်မည်။ ဥပမာ - မည်မျှအကြိမ်အရေအတွက် ချောင်းဆိုးနေသလဲ၊ သလိပ်ထွက်သလား၊ ဆေးလိပ်သောက်သလား စသည်တို့ကို မေးမြန်းပါလိမ့်မည်။

ထို့အပြင်၊ ဆရာဝန်သည် သင့်အဆုတ်ကို stethoscope ဖြင့် နားထောင်ပါလိမ့်မည်။ bronchiectasis ရှိသူများ၏ အဆုတ်များသည် အသက်ရှူသွင်းလိုက်၊ ရှူထုတ်လိုက်လုပ်သည့်အခါတွင် ထူးခြားသော အသံများ ထွက်လေ့ရှိသည်။

You'll also probably have a chest X-ray to rule out other, more serious, causes of your symptoms, such as lung cancer.

အကယ်၍ ဆရာဝန်က သင့်တွင် အဆုတ်ပိုးဝင်နိုင်သည်ဟု ထင်ပါက၊ သလိပ်နမူနာကို ယူပြီး ဘက်တီးရီးယားပိုးရှိ၊ မရှိ စစ်ဆေးပါလိမ့်မည်။

အထူးကုဆရာဝန်ထံ လွှဲပြောင်းခြင်း

အကယ်၍ ဆရာဝန်က သင့်တွင် bronchiectasis ရှိနိုင်သည်ဟု သံသယရှိပါက၊ အဆုတ်ရောဂါများကို ကုသသည့် အထူးကုဆရာဝန် (respiratory consultant) ထံသို့ စမ်းသပ်မှုများ ဆက်လက်ပြုလုပ်ရန် လွှဲပြောင်းပေးပါလိမ့်မည်။

နောက်ထပ်စစ်ဆေးမှုများ

HRCT scan

လက်ရှိတွင် bronchiectasis ကို ရောဂါအဖြေရှာရန် အထိရောက်ဆုံးသော စစ်ဆေးမှုမှာ high-resolution CT (HRCT) scan ဖြစ်သည်။

HRCT scan တွင် သင့်ရင်ဘတ်ကို မတူညီသော ထောင့်များမှ X-ray များရိုက်ယူပြီး၊ ကွန်ပျူတာဖြင့် ပုံရိပ်များအားလုံးကို ပေါင်းစပ်ပါသည်။

ဤနည်းဖြင့် ခန္ဓာကိုယ်အတွင်းပိုင်း၏ အသေးစိတ်ပုံရိပ်ကို ရရှိပြီး၊ အဆုတ်အတွင်းရှိ လေပြွန်များ (bronchi) ကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်း မြင်နိုင်ပါသည်။

ကျန်းမာသော အဆုတ်တွင်၊ bronchi များသည် အဆုတ်အတွင်းသို့ ပျံ့နှံ့သွားသည်နှင့်အမျှ ကျဉ်းမြောင်းသွားသင့်သည်။ သစ်ကိုင်းများ ပျံ့နှံ့သွားသကဲ့သို့ပင် ဖြစ်သည်။

အကယ်၍ scan တွင် လေပြွန်များ ကျယ်ပြန့်လာသည်ကို တွေ့ရပါက၊ ၎င်းသည် bronchiectasis ကို အတည်ပြုပါသည်။

အခြားစစ်ဆေးမှုများ

အခြားစစ်ဆေးမှုများကို သင့်အဆုတ်၏ အခြေအနေကို အကဲဖြတ်ရန်နှင့် bronchiectasis ၏ အခြေခံအကြောင်းရင်းကို ရှာဖွေရန် ပြုလုပ်နိုင်သည်။

ဤစစ်ဆေးမှုများတွင် အောက်ပါတို့ ပါဝင်နိုင်သည်:

• သွေးစစ်ဆေးမှုများ  – သင့်ကိုယ်ခံအားစနစ် မည်မျှကောင်းစွာ အလုပ်လုပ်နေသည်ကို စစ်ဆေးရန်နှင့် ဘက်တီးရီးယား၊ ဗိုင်းရပ်စ်နှင့် မှိုများကဲ့သို့သော ရောဂါပိုးမွှားများ ရှိ၊ မရှိ စစ်ဆေးရန်
• သလိပ်စစ်ဆေးမှု – ဘက်တီးရီးယား သို့မဟုတ် မှိုများ ရှိ၊ မရှိ စစ်ဆေးရန်
• a sample of your sweat can be tested to see how much salt is in it – high levels of salt can be caused by cystic fibrosis (if this test is positive, a more detailed genetic test can be carried out)
• အဆုတ်လုပ်ဆောင်မှုစစ်ဆေးခြင်း –spirometer ဟုခေါ်သော ကိရိယာငယ်တစ်ခုကို အသုံးပြု၍ သင့်အဆုတ်မှ လေကို မည်မျှအားစိုက်ထုတ်ပြီး မည်မျှမြန်မြန် ထုတ်နိုင်သည်ကို တိုင်းတာခြင်းဖြင့် သင့်အဆုတ်၏ လုပ်ဆောင်နိုင်စွမ်းကို အကဲဖြတ်နိုင်သည်။
• Bronchoscopy –ကင်မရာတပ်ဆင်ထားသော ပြွန်ငယ်တစ်ခုကို အသုံးပြု၍ သင့်အဆုတ်အတွင်းသို့ ကြည့်ရှုခြင်း။ ဤစစ်ဆေးမှုကို သင့်တွင် ပြင်ပအရာဝတ္ထုတစ်ခုခု ရှူမိသည်ဟု သံသယရှိပါက ပြုလုပ်လေ့ရှိသည်။

ကုသမှု

Bronchiectasis ကြောင့် အဆုတ်များတွင် ဖြစ်ပေါ်သော ပျက်စီးမှုများသည် ရာသက်ပန်ဖြစ်သော်လည်း၊ ကုသမှုများသည် လက္ခဏာများကို သက်သာစေပြီး ပျက်စီးမှုများ ပိုမိုဆိုးရွားလာခြင်းကို ကာကွယ်နိုင်ပါသည်။

အဓိက ကုသမှုများ :

• အဆုတ်မှ သလိပ်များကို ဖယ်ရှားရန် ကူညီပေးသည့် လေ့ကျင့်ခန်းများနှင့် ပစ္စည်းများ
• အဆုတ်အတွင်းရှိ လေစီးဆင်းမှုကို ကောင်းမွန်စေရန် ကူညီပေးသည့် ဆေးဝါးများ
• ဖြစ်ပေါ်လာသော အဆုတ်ပိုးဝင်ခြင်းများကို ကုသရန် ပဋိဇီဝဆေးများ

ခွဲစိတ်ကုသမှုကို bronchiectasis အတွက် အလွန်ရှားပါးသော အခြေအနေများတွင် စဉ်းစားလေ့ရှိပါသည်။ အခြားကုသမှုများ မထိရောက်ပါက၊ သင့်လေပြွန်များ၏ ပျက်စီးမှုသည် နေရာငယ်တစ်ခုတွင် ကန့်သတ်ထားပြီး၊ သင့်ကျန်းမာရေးအခြေအနေ ကောင်းမွန်ပါက ခွဲစိတ်ကုသမှုကို စဉ်းစားနိုင်သည်။

နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးများ

Bronchiectasis ၏ နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးများသည် ရှားပါးသော်လည်း၊ ၎င်းတို့သည် ပြင်းထန်နိုင်သည်။

အပြင်းထန်ဆုံးသော နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးတစ်ခုမှာ အဆုတ်အတွင်းရှိ သွေးကြောတစ်ခု ပေါက်ထွက်ခြင်းကြောင့် သွေးအမြောက်အမြား ချောင်းဆိုးထွက်ခြင်း ဖြစ်သည်။

၎င်းသည် အသက်အန္တရာယ်ရှိပြီး၊ ကုသရန် အရေးပေါ်ခွဲစိတ်မှု လိုအပ်နိုင်သည်။

ဆရာဝန်နှင့်ပြသရန်အချိန်

အကယ်၍ သင်သည် ကြာရှည်စွာ ချောင်းဆိုးနေပါက၊ ဆရာဝန်နှင့် ပြသင့်ပါသည်။ ၎င်းသည် bronchiectasis ကြောင့် မဟုတ်နိုင်သော်လည်း၊ နောက်ထပ်စစ်ဆေးမှုများ လိုအပ်ပါသည်။

အကယ်၍ ဆရာဝန်က သင့်တွင် bronchiectasis ရှိနိုင်သည်ဟု သံသယရှိပါက၊ အဆုတ်ရောဂါများကို ကုသသည့် အထူးကုဆရာဝန် (respiratory consultant) ထံသို့ စမ်းသပ်မှုများ ဆက်လက်ပြုလုပ်ရန် လွှဲပြောင်းပေးပါလိမ့်မည်။