ဦးနှောက်သေရောဂါ(Cerebral palsy)

လက္ခဏာများ

Cerebral palsy ၏ လက္ခဏာများသည် ကလေးမွေးဖွားပြီးချိန်တွင် သိသာထင်ရှားလေ့ မရှိပါ။ ၎င်းတို့သည် များသောအားဖြင့် ငယ်စဉ်အရွယ်မှ စတင်သိသာလာပါသည်။

သင့်ကလေး၏ ကျန်းမာရေး သို့မဟုတ် ဖွံ့ဖြိုးမှုနှင့် ပတ်သက်၍ စိုးရိမ်ပူပန်မှုများရှိပါက၊ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်း သို့မဟုတ် ဆရာဝန်နှင့် တိုင်ပင်ပါ။

လှုပ်ရှားမှုနှင့် ဖွံ့ဖြိုးမှုဆိုင်ရာ ပြဿနာများ

Cerebral palsy ၏ အဓိက လက္ခဏာများမှာ လှုပ်ရှားမှု၊ ညှိနှိုင်းမှုနှင့် ဖွံ့ဖြိုးမှုဆိုင်ရာ ပြဿနာများ ဖြစ်သည်။

ကလေးတစ်ဦးတွင် ဖြစ်ပေါ်နိုင်သော လက္ခဏာများမှာ:

• ဖွံ့ဖြိုးမှုဆိုင်ရာ အဆင့်များသို့ ရောက်ရှိရန် နှောင့်နှေးခြင်း – ဥပမာ၊ ၈ လအရွယ်တွင် မထိုင်နိုင်ခြင်း သို့မဟုတ် ၁၈ လအရွယ်တွင် မလျှောက်နိုင်ခြင်း
• အလွန်တောင့်တင်းနေခြင်း သို့မဟုတ် ပျော့ခွေနေခြင်း (hypotonia)
• လက်မောင်းများ သို့မဟုတ် ခြေထောက်များ အားနည်းခြင်း
• ဂနာမငြိမ်ဖြစ်ခြင်း၊ ကွေးညွှတ်သော လှုပ်ရှားမှုများ သို့မဟုတ် နှိုင်းရသော လှုပ်ရှားမှုများ
• ထိန်းချုပ်မရသော လှုပ်ရှားမှုများ
• ကြွက်သားများ တက်ခြင်း
• လက်များ တုန်ခြင်း (tremors)
• ခြေဖျားထောက်ပြီး လျှောက်ခြင်း

လက္ခဏာများ၏ ပြင်းထန်မှုသည် ကလေးတစ်ဦးနှင့် တစ်ဦး သိသိသာသာ ကွာခြားနိုင်ပါသည်။

ခန္ဓာကိုယ်၏ ထိခိုက်သော အစိတ်အပိုင်းများသည်လည်း ကွာခြားနိုင်သည်။ တစ်ခါတစ်ရံတွင် ခန္ဓာကိုယ်၏ တစ်ဖက်တည်းသာ ထိခိုက်ပြီး၊ တစ်ခါတစ်ရံတွင် ခန္ဓာကိုယ်တစ်ခုလုံး ထိခိုက်ကာ၊ တစ်ခါတစ်ရံတွင် အဓိကအားဖြင့် ခြေထောက်များ ထိခိုက်ပါသည်။

အခြားလက္ခဏာများ

Cerebral palsy ရှိသူများတွင် အောက်ပါပြဿနာများလည်း ရှိနိုင်သည်:

• အစာကျွေးခြင်း၊ သွားရည်ကျခြင်းနှင့် မျိုချခြင်းဆိုင်ရာ ပြဿနာများ
• ဝမ်းချုပ်ခြင်း
• စကားပြောဆိုခြင်းနှင့် ဆက်သွယ်ခြင်းဆိုင်ရာ ပြဿနာများ
• တက်ခြင်း သို့မဟုတ် အတက်ရောဂါ (epilepsy)
• အိပ်ပျော်ရန် ခက်ခဲခြင်းနှင့်/သို့မဟုတ် အိပ်နေစဉ် နိုးလွယ်ခြင်း
• အစာအိမ်မှ အက်စစ်များ အစာပြွန်ထဲသို့ ပြန်ဆန်တက်ခြင်း (gastro-oesophageal reflux disease - GORD)
• ကျောရိုးကွေးခြင်း (scoliosis)
• တင်ပါးဆုံရိုး အလွယ်တကူ လွဲခြင်း (dislocate)
• ဆီးအိမ်ကို ထိန်းချုပ်ရန် ခက်ခဲခြင်း (urinary incontinence)
• သင်ယူမှုဆိုင်ရာ မသန်စွမ်းခြင်း – cerebral palsy ရှိသော ကလေးများ၏ တစ်ဝက်ခန့်တွင် သင်ယူမှုဆိုင်ရာ မသန်စွမ်းခြင်း ရှိသည်
• မျက်စိဆိုင်ရာ ပြဿနာများ – အမြင်အာရုံအားနည်းခြင်း၊ မျက်စိစွေခြင်း သို့မဟုတ် မျက်စိလှုပ်ရှားမှုများကို ထိန်းချုပ်မရခြင်း
• အကြားအာရုံဆုံးရှုံးခြင်း

ဖြစ်ရသည့်အကြောင်းရင်းများ

Cerebral palsy သည် မွေးဖွားခြင်းမတိုင်မီ၊ မွေးဖွားနေစဉ် သို့မဟုတ် မွေးဖွားပြီးချိန်တွင် ဦးနှောက်တွင် ဖြစ်ပေါ်သော ပြဿနာတစ်ခုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်ပါသည်။

ဦးနှောက်သည် ပျက်စီးနိုင်သည် သို့မဟုတ် ပုံမှန်မဟုတ်သော ဖွံ့ဖြိုးမှုများ ဖြစ်ပေါ်နိုင်သော်လည်း၊ တိကျသော အကြောင်းရင်းကို အမြဲတမ်း မသိရပါ။

မွေးဖွားခြင်းမတိုင်မီ ပြဿနာများ

Cerebral palsy သည် များသောအားဖြင့် သန္ဓေသားလောင်း  ကြီးထွားနေစဉ်တွင် ဦးနှောက်ဖွံ့ဖြိုးမှုကို ထိခိုက်စေသော ပြဿနာတစ်ခုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်ပါသည်။

၎င်းတို့တွင်:

• ဦးနှောက်၏ white matter ဟုခေါ်သော အစိတ်အပိုင်းတွင် ပျက်စီးမှုဖြစ်ခြင်း – သွေးနှင့် အောက်ဆီဂျင်ပေးဝင်မှု လျော့နည်းသွားခြင်းကြောင့် ဖြစ်နိုင်ပြီး၊ ၎င်းကို periventricular leukomalacia (PVL) ဟု ခေါ်သည်။
• ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ်တွင် ကူးစက်ခံရသော ရောဂါပိုးများ – ဥပမာ cytomegalovirus၊ rubella (ဂျာမန်ဝက်သက်)၊ ရေကျောက်ရောဂါ သို့မဟုတ် toxoplasmosis
• လေဖြတ်ခြင်း – ကလေး၏ ဦးနှောက်တွင် သွေးယိုခြင်း သို့မဟုတ် ဦးနှောက်သို့ သွေးပေးဝင်မှု ရပ်တန့်သွားခြင်း  
• မွေးဖွားခြင်းမတိုင်မီ ကလေး၏ ခေါင်းတွင် ထိခိုက်ဒဏ်ရာရခြင်း

မွေးဖွားနေစဉ် သို့မဟုတ် မွေးဖွားပြီးနောက် ပြဿနာများ

Cerebral palsy သည် မွေးဖွားနေစဉ် သို့မဟုတ် မွေးဖွားပြီးချိန်တွင် ကလေး၏ ဦးနှောက်တွင် ပျက်စီးမှုဖြစ်ခြင်းကြောင့်လည်း ဖြစ်ပေါ်နိုင်သည်။

ဥပမာ-:

• ဦးနှောက်သို့ အောက်ဆီဂျင်လုံလောက်စွာ မရရှိခြင်း (asphyxiation) – မွေးဖွားရခက်ခဲသော အခြေအနေမျိုးတွင် ဖြစ်နိုင်သည်
• ဦးနှောက်ရောင်ခြင်းကဲ့သို့သော ဦးနှောက်ပိုးဝင်ခြင်း – ဥပမာ meningitis
• ပြင်းထန်သော ခေါင်းဒဏ်ရာရခြင်း
• အသက်ရှူလမ်းကြောင်းပိတ်ဆို့ခြင်း သို့မဟုတ် နှာခေါင်းရေနစ်ခြင်းကြောင့် ဦးနှောက်သို့ အောက်ဆီဂျင်လုံလောက်စွာ မရရှိခြင်း
• သွေးတွင်းသကြားဓာတ်အလွန်နည်းခြင်း (hypoglycaemia)
• လေဖြတ်ခြင်း

ဖြစ်နိုင်ခြေမြင့်စေသော အချက်များ

အောက်ပါအချက်များသည် ကလေးတွင် cerebral palsy ဖြစ်နိုင်ခြေကို မြင့်တက်စေနိုင်သည်:

• အချိန်မတိုင်မီ မွေးဖွားခြင်း (ကိုယ်ဝန် ၃၇ ပတ်မတိုင်မီ) – ၃၂ ပတ်မတိုင်မီ မွေးဖွားသော ကလေးများတွင် ဖြစ်နိုင်ခြေ အလွန်မြင့်မားသည်
• မွေးဖွားချိန်တွင် ကိုယ်အလေးချိန်နည်းခြင်း
• အမွှာသို့မဟုတ်သုံးမွှာပူး ကဲ့ သို့သော မျိုးပွားခြင်း
• ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ်တွင် မိခင်က ဆေးလိပ်သောက်ခြင်း၊ အရက်အလွန်အကျွံသောက်ခြင်း သို့မဟုတ် ကိုကင်းကဲ့သို့သော မူးယစ်ဆေးဝါးများ သုံးစွဲခြင်း

ရောဂါအဖြေရှာခြင်း

စမ်းသပ်စစ်ဆေးခြင်းများ

ပထမဦးစွာ အထူးကုဆရာဝန်သည်:

• သင့်ကလေး၏ ကျန်းမာရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးမှုဆိုင်ရာ မှတ်တမ်းများကို မေးမြန်းပါလိမ့်မည်
• cerebral palsy ၏ လက္ခဏာများ ရှိ၊ မရှိ စစ်ဆေးပါလိမ့်မည်
• ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ်၊ မွေးဖွားနေစဉ် သို့မဟုတ် မွေးဖွားပြီးချိန်တွင် ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သော ပြဿနာများကို မေးမြန်းပါလိမ့်မည်

သင့်ကလေး၏ လှုပ်ရှားမှုများနှင့် သင်ယူနိုင်စွမ်းကို အကဲဖြတ်ခြင်းလည်း ပြုလုပ်နိုင်သည်။

ဦးနှောက်စကင်န်ဖတ်ခြင်း

Cerebral palsy ၏ လက္ခဏာများကို ရှာဖွေရန် ဦးနှောက်စကင်န်ဖတ်ခြင်းကို အသုံးပြုနိုင်သည်။

အောက်ပါစကင်န်ဖတ်ခြင်းများထဲမှ တစ်ခု သို့မဟုတ် တစ်ခုထက်ပို၍ ပြုလုပ်ရန် အကြံပြုနိုင်သည်:

• cranial ultrasound scan – သင့်ကလေး၏ ဦးခေါင်းပေါ်တွင် အသံလှိုင်းများကို ထုတ်လွှတ်သော ကိရိယာငယ်တစ်ခုကို အသုံးပြု၍ ဦးနှောက်၏ ပုံရိပ်ကို ဖန်တီးပါသည်
• MRI စကင်ဖတ်စစ်ဆေးခြင်း MRI scan – ဦးနှောက်၏အသေးစိတ်ပုံရိပ်များရရှိရန် သံလိုက်စက်ကွင်းနှင့် ရေဒီယိုလှိုင်းများကိုအသုံးပြုသည့်စက်
• CT စကင်ဖတ်စစ်ဆေးခြင်း CT scan – ဦးနှောက်၏အသေးစိတ်ပုံရိပ်ရရှိရန် ဓာတ်မှန်ပုံများစွာရိုက်ယူသည့်စက်

အခြားစစ်ဆေးမှုများ

Cerebral palsy ကို အတည်ပြုရန်နှင့် အခြားအခြေအနေများကို ဖယ်ရှားရန် အောက်ပါစစ်ဆေးမှုများကို အသုံးပြုနိုင်သည်:

• electroencephalogram (EEG) – ဦးနှောက်၏ လှုပ်ရှားမှုကို စောင့်ကြည့်ရန်နှင့် အတက်ရောဂါ၏ လက္ခဏာများကို စစ်ဆေးရန် ဦးခေါင်းပေါ်တွင် အခုံးငယ်များ တပ်ဆင်ပါသည်
• electromyogram (EMG) – ကြွက်သားများနှင့် အာရုံကြောများအတွင်းသို့ အပ်ငယ်များကို ညင်သာစွာ ထည့်သွင်း၍ ၎င်းတို့၏ လုပ်ဆောင်နိုင်စွမ်းကို စစ်ဆေးပါသည်
• သွေးစစ်ဆေးမှုများ – cerebral palsy နှင့် ဆင်တူသော လက္ခဏာများကို ဖြစ်စေနိုင်သော ပြဿနာများကို စစ်ဆေးရန်

ကုသမှု

Cerebral palsy အတွက် လက်ရှိတွင် ကုသပျောက်ကင်းနိုင်သော နည်းလမ်းမရှိသေးသော်လည်း၊ ရောဂါရှိသူများ ပိုမိုလှုပ်ရှားနိုင်ပြီး လွတ်လပ်စွာ နေထိုင်နိုင်ရန် ကူညီပေးသည့် ကုသမှုများ ရှိပါသည်။

ကုသမှုများတွင် :

• physiotherapy – လေ့ကျင့်ခန်းများနှင့် ဆန့်ထုတ်ခြင်းကဲ့သို့သော နည်းလမ်းများကို အသုံးပြု၍ ကိုယ်ခန္ဓာ၏ လှုပ်ရှားနိုင်စွမ်းကို ထိန်းသိမ်းရန်နှင့် လှုပ်ရှားမှုဆိုင်ရာ ပြဿနာများကို ပိုမိုကောင်းမွန်လာစေရန် ကူညီပေးပါသည်။
• စကားပြောကုထုံး (Speech therapy) – စကားပြောဆိုခြင်းနှင့် ဆက်သွယ်ခြင်းဆိုင်ရာ ပြဿနာများကို ကူညီပေးပြီး၊ မျိုချရာတွင် အခက်အခဲများကို ဖြေရှင်းပေးပါသည်။
• အလုပ်အကိုင်ကုထုံး (Occupational therapy) – ကုထုံးပညာရှင်သည် သင်သို့မဟုတ် သင့်ကလေး၏ နေ့စဉ်လုပ်ငန်းဆောင်တာများ လုပ်ဆောင်ရာတွင် ကြုံတွေ့နေရသော ပြဿနာများကို ဖော်ထုတ်ပြီး၊ ၎င်းတို့ကို ပိုမိုလွယ်ကူစွာ လုပ်ဆောင်နိုင်ရန် နည်းလမ်းများ အကြံပြုပေးပါသည်။
• ကြွက်သားတောင့်တင်းမှုနှင့် အခြားပြဿနာများအတွက် ဆေးဝါးများ
• အချို့သော အခြေအနေများတွင် ခွဲစိတ်ကုသမှု – လှုပ်ရှားမှုဆိုင်ရာ သို့မဟုတ် ကြီးထွားမှုဆိုင်ရာ ပြဿနာများကို ကုသရန် ခွဲစိတ်မှုပြုလုပ်နိုင်သည်။

ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုပညာရှင်များပါဝင်သော အဖွဲ့တစ်ဖွဲ့သည် သင့်သို့မဟုတ် သင့်ကလေး၏ လိုအပ်ချက်များနှင့် ကိုက်ညီသော ကုသမှုအစီအစဉ်ကို ရေးဆွဲရန် သင့်နှင့်အတူ လုပ်ဆောင်ပါလိမ့်မည်။

ဆရာဝန်နှင့်ပြသရန်အချိန်

သင့်ကလေး၏ ကျန်းမာရေး သို့မဟုတ် ဖွံ့ဖြိုးမှုနှင့် ပတ်သက်၍ စိုးရိမ်ပူပန်မှုများရှိပါက၊ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်း သို့မဟုတ် ဆရာဝန်နှင့် တိုင်ပင်ပါ။

Cerebral palsy ၏ လက္ခဏာများနှင့် ဆင်တူသော လက္ခဏာများသည် အကြောင်းရင်းများစွာကြောင့် ဖြစ်ပေါ်နိုင်ပြီး၊ ပြင်းထန်သော ပြဿနာတစ်ခုခု၏ လက္ခဏာများ မဟုတ်နိုင်ပါ။

သင့်ကလေးကို ကလေးဖွံ့ဖြိုးမှုဆိုင်ရာ အထူးကုများထံ လွှဲပြောင်းပေးနိုင်ပြီး၊ ၎င်းတို့သည် စစ်ဆေးမှုများနှင့် စမ်းသပ်မှုများ ပြုလုပ်နိုင်ပါသည်။