Bone Density Scan | DEXA Scan

ဘာကြောင့် ဤစစ်ဆေးမှုကို ပြုလုပ်ရန် လိုအပ်တာလဲ

သင့်အတွက် အရိုးသိပ်သည်းမှု စစ်ဆေးမှု (Bone Density Scan) ပြုလုပ်ရန် လိုအပ်နိုင်သည့် အကြောင်းရင်းများမှာ:

• အသက် ၅၀ အထက်ရှိပြီး အရိုးပွ ရောဂါ ဖြစ်နိုင်ချေ ရှိသူ
• အသက် ၅၀ အောက်ရှိသူဖြစ်သော်လည်းဆေးလိပ်သောက်နေသူ, ယခင်က အရိုးကျိုးမှု (fracture) ဖြစ်ဖူးသူ

အရိုးသိပ်သည်းမှု (Bone Density Scan) စစ်ဆေးမှုရလဒ်များကို အရိုးကျိုးမှုအန္တရာယ်ဖန်တီးမှု ခန့်မှန်းခြင်း (Fracture Risk Assessment) နှင့် တွဲ၍ သုံးပါသည်။ ဤသို့ ခန့်မှန်းခြင်းဖြင့် အရိုးပွ ရောဂါ  (Osteoporosis) နှင့် အရိုးကျိုးနိုင်ခြေ ကို သိရှိနိုင်ပါသည်။

Osteoporosis သည် မည်သည့်အသက်အရွယ်ရှိသူမဆို ဖြစ်နိုင်သော်လည်းသွေးဆုံးပြီး အမျိုးသမီးများတွင် ပိုဖြစ်နိုင်ပါသည်။ 

သွေးဆုံးပြီးနောက်အီစထရိုဂျင် (oestrogen)ဟော်မုန်း လျှော့ကျခြင်းကြောင့် အရိုးသိပ်သည်းမှု (bone density) ကျဆင်းခြင်း ဖြစ်လာနိုင်သည်။

အရိုးသိပ်သည်းမှု မြင့် သည့်သူများသည် အရိုးပိုမိုခိုင်မာ သောကြောင့် အရိုးကျိုးမှု အန္တရာယ်နည်း ပါသည်။Osteoporosis သည် အရိုးမကျိုးမချင်း မည်သည့်လက္ခဏာမှမပေါ် သောကြောင့် စစ်ဆေးမှု မှသာ သိနိုင်ပါသည်။

သင့်တွင် အောက်ပါအခြေအနေများရှိပါက osteoporosis ဖြစ်နိုင်ခြေ ပိုမိုမြင့်မားနိုင်သည်။:

• အသေးစားအကျ  အန္တရာယ်များကြောင့် အရိုးကျိုးဖူးခြင်း
• အရိုးသိပ်သည်းမှုကို လျှော့ချပေးနိုင်သော ကျန်းမာရေးပြသနာများ (ဥပမာ - အရိုးအဆစ်ရောင်ခြင်း (osteoarthritis))
• Glucocorticoid ဆေးများကို ၃ လနှင့်အထက် သောက်ထားခြင်း (Glucocorticoid သည် ရောင်ရမ်းမှုကို ကုသရန် အသုံးပြုသော်လည်း အရိုးအားနည်းစေနိုင်သည်။)
• အမျိုးသမီးဖြစ်ပြီး  အရွယ်မတိုင်ခင် သွေးဆုံးခြင်, ၄၅ နှစ် မတိုင်မီ သားဥအိမ် ထုတ်ခြင် hormone replacement therapy (HRT) ကုသမှုမခံယူထားခြင်း 
• သွေးဆုံးပြီးသော အမျိုးသမီးဖြစ်ပြီး ဆေးလိပ်သောက်ခြင်း သို့မဟုတ် အရက်သောက်မှုများစွာရှိခြင်တင်ပါးအရိုးကျိုးမှု ဖြစ်ပွားမှုရှိသော မိသားစုသမိုင်းရှိခြင်း ကိုယ်အလေးချိန်ညှိချက် (BMI) ၂၁ အောက်ရှိခြင်း
• အမျိုးသမီးဖြစ်ပြီး ရာသီလာချိန်ကြားကာလ ၁ နှစ်နှင့်အထက် ကြာခြင်း

ဘယ်လို အလုပ်လုပ်လဲ 

သင့်ရဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာအလယ်ပိုင်းရှိ အရိုးသိပ်သည်းမှုကို တိုင်းတာရန် သတ်မှတ်ရောင်ခြည်စကင်နာ ကို အသုံးပြုမည်။

သင့်ကိုယ်ထဲသို့ ဖြတ်သွားသည့် X-ray များ၏ အချို့ကို ကိုယ်အလေးချိန်များ (ဥပမာ- အဆီနှင့် အရိုး) သည် စုပ်ယူမည်။.စကင်နာတွင်ပါဝင်သည့် X-ray မှတ်တမ်းကိရိယာ သည် ဘယ်နှစ်ချက်၏ X-ray များက ဖြတ်ကျော်သွားသည်ကို တိုင်းတာမည်။ ထိုအချက်အလက်များကို အသုံးပြုပြီး စကင်န်ထားသော နေရာ၏ ပုံရိပ်ကို ထုတ်ပေးမည်။

စမ်းသပ်မှုအတွက် ပြင်ဆင်ခြင်း

အထူးပြင်ဆင်မှုများမလိုအပ်ပါ။

သင့်ရဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာအပိုင်းကို စကင်ရိုက်မည့်ပေါ် မူတည်ပြီး  သင်သည် အဝတ်အစားလုံးဝ ဝတ်ဆင်ထားနိုင်ပါသည်။သို့သော် သတ္တုများပါဝင်သော အဝတ်အစားများ (ချိတ်များ, ဇစ်များ, လက်ဝတ် ရတနာများ )  ကို ဖယ်ရှားရန် လိုအပ်ပါသည်။ အချို့သော အခြေအနေများတွင် (gown) ဝတ်ရန်လိုအပ်နိုင်ပါသည်။

စမ်းသပ်မှုအတွင်း ဖြစ်ပျက်နိုင်သည်များ

DEXA စကင်ကို X-ray စားပွဲပေါ်မှာ ‌လှဲ စေပြီး ရိုက်ပါသည်။ စကင်ရိုက်နေချိန်တွင် ငြိမ်သက်စွာနေရန်လိုအပ်ပါသည်။ သို့မှာသာ ပုံရိပ် ကမဝါးမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ 

စကင်ကိုး (radiographer) အထူးကျွမ်းကျင်သူ ဖြစ်သူတစ်ဦးက ရိုက် ပါမည်။

စကင်သည် သင့်ခန္ဓာကိုယ်အပေါ်၌ စကင်သည့်အခါ သင့်ရဲ့ကျောရိုး အစိတ်အပိုင်းကို ကြီးမားသော  scanning arm ကဖြတ်ပြီးကြည့်ပါသည်။

အဆိုပါစကင်တံသည် သင့်ခန္ဓာကိုယ်အပေါ် မှာသွားပြီး အနည်းငယ် X-ray ရောင်ခြည်များ သင့်ခန္ဓာကိုယ်မှ ဖြတ်ကျော်ပေးသွားပါမည်။ ဒီလုပ်ငန်းစဉ်သည် သင့်ခါးနှင့် အောက်ပိုင်းအဆစ်များကို စစ်ဆေးရန်အတွက် ဖြစ်ပြီး၊ အရိုးသန်မာမှု (အရိုးပွခြင်းရှိမရှိ )  ကိုစစ်ဆေးသည်။

အရုိး သိပ်သည်းစသည် ခန္ဓာကိုယ်၏အပိုင်းအခြားများတွင်ကွဲပြားနိုင်သဖြင့်၊ သင့်ခန္ဓာကိုယ်အပိုင်းများအနှံ့ စကင်လုပ်ရနိုင်ပါသည်။

အချို့သော ရောဂါ ပြဿနာများအတွက် ( ဥပမာ- သိုင်းရွိက်ရောဂါ ) င်ပါးဆုံရိုး သို့မဟုတ် ကေျာရိုးကို စကင် မလုပ်နိုင်ပါက လက်မောင်းကို စကင်လုပ်နိုင်ပါသည်။ forearm may be scanned for certain health problems, such as hyperparathyroidism, or if scans are not possible in the hip or spine.

ဒီစကင်လုပ်ငန်းသည် ၁၀ မှ ၂၀ မိနစ်ကြာပြီး ပြီးဆုံးပြီးနောက် သင့်အိမ်ကိုပြန်နိုင်ပါသည်။

စကင်ပြီးနောက်

သင့်ရလဒ်များကို နားလည်ခြင်း

အရိုးသိပ်သည်းစ စကင်သည် သင့်ရဲ့အရိုးသန်မာမှုကို ကျန်းမာသော လူငယ်တစ်ယောက်၏ အရိုးသန်မာမှု သို့မဟုတ် သင့်အသက်၊ အမျိုးအစားနှင့် လူမျိုးနှင့် ကိုက်ညီသော ကျန်းမာသော လူ  ၏ အရိုးသန်မာမှုနှင့် နှိုင်းယှဉ်ပြီး အစီအစဉ်တစ်ခုကို ပြုလုပ်သည်။ 

ကွာဟချက်ကို စံတင် အပြောင်းအလဲ (SD) အမှတ်အသားဖြင့်တွက်ချက်သည်။ ၎င်းသည် သင့်၏အရိုးခိုင်မာမှုနှင့် မျှော်မှန်းထားသော အရိုးသန်မာမှုကြားကွာဟချက်ကို တိုင်းတာသည်။ 

သင့်၏တိုင်းတာမှုနှင့် ကျန်းမာသောလူတစ်ဦး၏တိုင်းတာမှုကြားကွာဟချက်ကို T အမှတ်အသားဟု ခေါ်သည်။ T score.

သင့်၏တိုင်းတာမှုနှင့် တူသည့်အသက်ရှိသူတစ်ဦး၏တိုင်းတာမှုကြားကွာဟချက်ကို Z အမှတ်အသားဟု ခေါ်သည်။  Z score.

T scores:

ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာကျန်းမာရေးအဖွဲ့ (WHO) သည် T အမှတ်အသားများကို အောက်ပါအတိုင်း အစုသတ်ထားသည်:

• -1 SD ထက် မတက်ပါက သင့်တော်သည် (normal)
• 1 နှင့် -2.5 SD ကြားတွင် PBM (Peak Bone Mass) နှင့် နှိုင်းယှဉ်၍ အရိုးသတ္တုဓာတ်မြင့်မှု (BMD) လျော့နည်းခြင်း (mildly reduced bone mineral density) ဟု အဓိပ္ပါယ်ချထားသည်။
• -2.5 SD  နှင့် ပိုနိမ့် သည့် အဆင့်တွင် အရိုးသန်မာမှုသိမ်းဆည်းမထားသည့်အခြေအနေဖြစ်ပြီး၊ osteoporosis ဟု ခွဲခြားသည်။

Z scores:

သင့်ရဲ့ Z အမှတ်သည် -2 အောက်ရှိပါက၊ သင့်အရိုးသိပ်သည်းဆသည် သင့်အရွယ်ရောက်ပြီးသူတစ်ဦးအတွက် ရှိသင့်သည်ထက် နည်းနေပါသည်။ Z အမှတ်များကို များသောအားဖြင့် ကလေးများနှင့် အသက် ၃၀ အောက်လူငယ်များအတွက် အသုံးပြုပါသည်။

BMD ရလဒ်များသည် အရိုးခိုင်မာမှုကို ကောင်းစွာပြသပေမယ့်၊ အရိုးခိုင်မာမှုစစ်ဆေးခြင်း၏ ရလဒ်များသည် အရိုးကျိုး နိုင်ခြေ  ရှိမရှိကို များသောအားဖြင့် ခန့်မှန်းခြေမပြုနိုင်ပါ။

ဥပမာအားဖြင့်၊ အရိုးခိုင်မာမှုနည်းသောသူတစ်ယောက်သည် အရိုးမကျိုးနိုင်ပေမယ့်၊ ပုံမှန်အရိုးခိုင်မာမှုရှိသောသူတစ်ယောက်သည်အကြိမ်များစွာ  အရိုး ကျိုးအက်နိုင်ပါသည်။ ဒါကြောင့် အသက်အရွယ်၊ လိင်၊ သို့မဟုတ် ယခင်ကချော်လဲမှု ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်သော အခြားအခြေအနေများကလည်း အရိုး အက်နိုင်ခြေ ကို သတ်မှတ် စေပါသည်။ 

သင့်ဆရာဝန်သည် ကုသမှုအတွက် လိုအပ်မှုရှိသည်ဟုဆုံးဖြတ်မည်အချိန်တွင် သင့်ရဲ့ လက်ရှိ အန္တရာယ်ကို အားလုံးစဉ်းစားသွားမည်ဖြစ်သည်။

အန္တရာယ်များ

အရိုးခိုင်မာမှုစစ်ဆေးမှုများသည် အလွန်ဘေးကင်းပြီးလုံခြုံပါသည်။ ၎င်းသည် ပုံမှန် X-ray များထက် ရန်အားတက်ကြောင်းနည်းပါးသော ရောင်ခြည်တစ်ခုကို အသုံးပြုခြင်းကြောင့်၊ အဆိုပါ X-ray စစ်ဆေးမှုကို ဆောင်ရွက်နေသော ပညာရှင် (radiographer) သည် စစ်ဆေးမှုလုပ်နေစဉ်အတွင်း သင့်နှင့်အတူ စစ်ဆေးခန်းတွင်ရှိနိုင်ပါသည်။

သို့သော်လည်း အလွန်ဘေးကင်းလုံခြုံသောကြောင့်လည်း၊ အရိုးခိုင်မာမှုစစ်ဆေးမှုများနှင့် X-ray များသည် ကိုယ်ဝန်ဆောင်များအတွက် မသင့်တော်ပါဘူး၊ X-ray များသည် မွေးဖွားမည့်ကလေးကို ထိခိုက်စေနိုင်ပါသည်။