အမြန်အာနိသင်ရှိ အင်ဆူလင် (Rapid-acting Insulin)

တွေ့ ရှိနိုင်သောအမှတ်တံဆိပ်များ

rapid-acting insulin ၃ မျိုးရှိပါသည်။ :

• insulin aspart (Fiasp, NovoRapid and Trurapi)
• insulin glulisine (Apidra)
• insulin lispro (Admelog, Humalog and Lyumjev)

အမြန်အာနိသင်ရှိ အင်ဆူလင်တွေကို မတူညီတဲ့အမှတ်တံဆိပ်တွေ နဲ့ မတူညီတဲ့အင်ဆူလင်ပင် (insulin pen) အမျိုးအစားတွေ နဲ့ သုံးနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အားလုံးက အလုပ်လုပ်ပုံချင်း ဆင်တူပါတယ်။ တချို့အမှတ်တံဆိပ်တွေက အခြားအမှတ်တံဆိပ်တွေထက် ပိုမြန်ဆန်စွာ အလုပ်လုပ်ပါတယ်။

သာမန်အားဖြင့် 1ml ထဲမှာ အင်ဆူလင် 100 ယူနစ် ပါဝင်ပါတယ်။ တချို့အမှတ်တံဆိပ်တွေ (ဥပမာ - Humalog နဲ့ Lyumjev) မှာ 1ml ထဲမှာ အင်ဆူလင် 200 ယူနစ် အထိ ပါဝင်နိုင်ပါတယ်။

အမြန်အာနိသင်ရှိ အင်ဆူလင်ကို အောက်ပါပုံစံတွေနဲ့ ရနိုင်ပါတယ်။

• အကြိုဖြည့်ထားသော ပင် (Pre-filled pens)
• ပြန်လည်အသုံးပြုနိုင်သော ပင် (Reusable insulin pen)
• အင်ဆူလင်ပန့် (insulin pump) ထဲမှာ ထည့်သုံးရတဲ့ cartridge ပုံစံနဲ့ ရနိုင်ပါတယ်။
• ဆေးထိုးရန် (သို့) အင်ဆူလင်ပန့် (insulin pump) ထဲမှာ ထည့်သုံးရန် ပုလင်းလေးပုံစံနဲ့ ရနိုင်ပါတယ်။

ဆေးပါဝင်မှုအား (Strength) ကို အမြဲစစ်ဆေးပါ။ ဆေးပါဝင်မှုအားကို မစစ်ဘဲသုံးရင် ဆေးအများကြီးထိုးမိတာ (overdose) သို့မဟုတ် ဆေးနည်းနည်းပဲထိုးမိတာ (underdose) ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဒါက သင့်သွေးတွင်းသကြားဓာတ်ကို မထိန်းနိုင်တာ၊ အန္တရာယ်ရှိတဲ့အခြေအနေတွေ ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။

အကျဥ်းချုပ်

အင်ဆူလင်သည် သင့်အစာအိမ်နောက်ရှိ ဂလင်းတစ်ခုဖြစ်သော ပန်ကရိယမှ ထုတ်လုပ်သော ဟော်မုန်းတစ်မျိုးဖြစ်သည်။ န္ဓာကိုယ်အား ဂလူးကို့စ် (သကြား) ကို စွမ်းအင်အဖြစ် အသုံးပြုရန် ကူညီပေးသည်။

သင့်ပန်ကရိယသည် ပုံမှန်အလုပ်လုပ်နေပါက အချိန်တိုင်းတွင် အင်ဆူလင် အနည်းငယ်ကို ထုတ်လုပ်ပြီး အစာစားပြီးနောက် သင့်သွေးထဲရှိ ဂလူးကို့စ်ပမာဏ မြင့်တက်လာသည့်အခါတွင် အင်ဆူလင်ကို ပိုမိုထုတ်လုပ်သည်။ ဆီးချိုရောဂါရှိပါက သင့်ခန္ဓာကိုယ်သည် လုံလောက်သော အင်ဆူလင်ကို မထုတ်လုပ်နိုင်တော့ဘဲ သို့မဟုတ် ထုတ်လုပ်သော အင်ဆူလင်သည် ပုံမှန်အလုပ်မလုပ်နိုင်တော့ပေ။

ဆီးချိုရောဂါ အမျိုးအစား 1 ရှိသူတိုင်းနှင့် type 1 diabetes, ဆီးချိုရောဂါ အမျိုးအစား 2 သို့မဟုတ် type 2 diabetesကိုယ်ဝန်ဆောင်ဆီးချိုရောဂါ ရှိသူ အချို့သည်သွေးထဲရှိ ဂလူးကို့စ်ပမာဏကို ထိန်းညှိရန် အင်ဆူလင် ထိုးဖို့ လိုအပ်ပါသည်။ ဤသို့ပြုလုပ်ခြင်းဖြင့် သွေးထဲရှိ ဂလူးကို့စ်ပမာဏ မြင့်တက်ခြင်း (hyperglycaemia)လက္ခဏာများနှင့် နှလုံး၊ ကျောက်ကပ်၊ မျက်လုံး၊ အာရုံကြောနှင့် ခြေထောက်များကို ထိခိုက်စေနိုင်သော ရေရှည်ပြဿနာများ ဖြစ်ပွားနိုင်ခြေကို လျှော့ချပေးနိုင်သည်။

အမြန်အာနိသင်ရှိ အင်ဆူလင်ဟာ အလွန်မြန်ဆန်စွာ အလုပ်လုပ်တဲ့ အင်ဆူလင်အမျိုးအစား ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဆေးထိုးပြီးတာနဲ့ အလွန်မြန်မြန် စတင်အလုပ်လုပ်ပြီး အစာစားချိန်မှာ ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ်စားသုံးမှုကြောင့် သွေးတွင်းသကြားဓာတ်အရမ်းမြင့်တက်မှာကို ကာကွယ်ဖို့ အစာမစားခင် ထိုးရပါတယ်။

အမြန်အာနိသင်ရှိ အင်ဆူလင်ကို ဘိုလပ်စ်အင်ဆူလင် (Bolus Insulin) သို့မဟုတ် အစာစားချိန်အင်ဆူလင် (Mealtime Insulin) လို့လည်း ခေါ်ပါတယ်။

အင်ဆူလင်ပန့် (insulin pump) မသုံးဘူးဆိုရင် အမြန်အာနိသင်ရှိ အင်ဆူလင်ကို အလယ်အလတ်အာနိသင်ရှိ အင်ဆူလင် (Intermediate-acting Insulin) သို့မဟုတ် ရေရှည်အာနိသင်ရှိ အင်ဆူလင် (Long-acting Insulin) နဲ့ တွဲသုံးရပါမယ်။ long-acting insulin. ဒီဆေးတွေကို တစ်နေ့ တစ်ကြိမ် (သို့) နှစ်ကြိမ် ထိုးရပါမယ်။ ဒီဆေးတွေက အခြေခံအင်ဆူလင် (Background Insulin) ကို ထောက်ပံ့ပေးပြီး အစာမစားချိန်မှာ သင့်ခန္ဓာကိုယ်အတွက် လိုအပ်တဲ့ အင်ဆူလင်ကို ပေးစွမ်းပါတယ်။

အရေးကြီးသော အချက်များ

• Rapid-acting insulin ဟာ မိနစ် ၁၀ ကနေ ၂၀ အတွင်း စတင်အလုပ်လုပ်ပြီး၊ ၅ နာရီအထိ ခံပါတယ်။ များသောအားဖြင့် ထမင်းမစားခင် မိနစ် ၁၅ အလိုမှာ ထိုးရပါတယ်၊ ဒါပေမယ့် ထမင်းစားပြီး မိနစ် ၁၀ အတွင်း ထိုးလို့လည်း ရပါတယ်။  
• သင့်ဆရာဝန် သို့မဟုတ် ဆီးချိုသူနာပြုက သင့်အတွက် လိုအပ်တဲ့ rapid-acting insulin ပမာဏကို ညွှန်ကြားပေးပါလိမ့်မယ်။ သင်စားတဲ့ အစားအစာထဲက ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ် (carbohydrates) ပမာဏပေါ်မူတည်ပြီး ပမာဏကို ညှိရန် လိုအပ်နိုင်ပါတယ်။ ဒါကို carb counting လို့ ခေါ်ပါတယ်။
• အင်ဆူလင်သည် ဆီးချိုရောဂါ၏ လက္ခဏာများကို သင့်သွေးထဲရှိ ဂလူးကို့စ်ပမာဏကို လျှော့ချပေးခြင်းဖြင့် ကုသပေးသည်။ သို့သော် တစ်ခါတစ်ရံတွင် သင့်သွေးထဲရှိ ဂလူးကို့စ်ပမာဏကို အလွန်အမင်း ကျဆင်းစေနိုင်သည်။ ဤအခြေအနေကို သွေးတွင်းသကြားဓာတ်နည်းခြင်း (hypoglycaemia) သို့မဟုတ် "ဟိုက်ပို" (hypos) ဟု ခေါ်သည်။ ဟိုက်ပိုဖြစ်သည့်အခါ လက္ခဏာများကို သိရှိထားရန် အရေးကြီးပြီး၊ ဟိုက်ပိုကို ကုသရန် လိုအပ်ပါက သကြားလုံးကဲ့သို့သော ဂလူးကို့စ်ပါသည့် အရာတစ်ခုခုကို အမြဲတမ်း သယ်ဆောင်ထားပါ
• သင့်နိုင်ငံတွင် ရရှိနိုင်ပါက၊ အင်ဆူလင်လုံခြုံရေးကတ် (insulin safety card) သို့မဟုတ် အင်ဆူလင်ပတ်စ်ပို့ (insulin passport) ကဲ့သို့သော ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ သက်သေခံကတ်ပြားကို သယ်ဆောင်ထားရန် ကောင်းမွန်သော စိတ်ကူးတစ်ခုဖြစ်သည်။ ဤကတ်ပြားတွင် သင်အသုံးပြုနေသော အင်ဆူလင်အမျိုးအစားနှင့် အရေးပေါ်အခြေအနေတွင် ဘာလုပ်ရမည်ဆိုသည့် နောက်ဆုံးရအချက်အလက်များ ပါဝင်သည်။

သင့်ရဲ့ ဆေးပမာဏ

Rapid-acting insulin များဟာ များသောအားဖြင့် 1ml အရည်တွင် insulin 100 ယူနစ် ပါဝင်ပါတယ်၊ ဒါပေမယ့် တချို့ကုန်မှတ်တံဆိပ်တွေမှာ 1ml အရည်တွင် insulin 200 ယူနစ် ပါဝင်တာမျိုးလည်း ရှိပါတယ်။ သင်သုံးနေတဲ့ insulin ရဲ့ ပမာဏအား (strength) ကို သေချာသိထားဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။

များသောအားဖြင့် rapid-acting insulin ကို ထမင်းမစားခင် ၁၀ မိနစ်မှ ၁၅ မိနစ်အလို ထိုးရပါတယ်။ ဘယ်အချိန်မှာ ထိုးရမလဲဆိုတာကို သင့်ဆရာဝန် သို့မဟုတ် ဆီးချိုသူနာပြုက အကြံပေးပါလိမ့်မယ်။ တိကျတဲ့အချိန်က သင်သုံးနေတဲ့ ကုန်မှတ်တံဆိပ်ပေါ် မူတည်နိုင်ပါတယ်။ သင့်အတွက် ဘယ်အချိန်က အကောင်းဆုံးဖြစ်သလဲဆိုတာ စမ်းကြည့်ပြီး၊ ဖြစ်နိုင်သမျှ ပုံမှန်အချိန်မှာ ထိုးဖို့ ကြိုးစားပါ။

ထမင်းမစားခင် insulin ထိုးတာဟာ၊ သင်စားလိုက်တဲ့ အစားအစာကနေ သင့်ခန္ဓာကိုယ်က ဂလူးကို့စ်စုပ်ယူနေချိန်မှာ insulin ပမာဏ အမြင့်ဆုံးဖြစ်အောင် ကူညီပေးပြီး၊ သွေးတွင်းသကြားဓာတ် အရမ်းမြင့်တက်သွားတာကို ကာကွယ်ပေးပါတယ်။

သင့်ဆရာဝန် သို့မဟုတ် ဆီးချိုသူနာပြုက သင့်အတွက် လိုအပ်တဲ့ insulin ပမာဏ (ယူနစ်) ကို ညွှန်ကြားပေးပါလိမ့်မယ်။ သင်စားတဲ့ အစားအစာထဲက ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ် (သကြားနဲ့ ကစီဓာတ်) ပမာဏပေါ်မူတည်ပြီး insulin ပမာဏကို တွက်ချက်ရပါမယ်။ ဒါကို carb counting လို့ ခေါ်ပါတယ်။ အကယ်၍ သင့်မှာ ဆီးချိုအမျိုးအစား ၁ ရှိပါက၊ carb counting လုပ်နည်းကို သင်ပေးဖို့ လေ့ကျင့်မှုတွေ ရရှိသင့်ပါတယ်။

အမြန်အာနိသင်ရှိ အင်ဆူလင်အင်ဆူလင်ရဲ့ ပမာဏဟာ အောက်ပါအချက်တွေပေါ် မူတည်ပါတယ်:

• သင့်ရဲ့ ကိုယ်အလေးချိန်
• သင့်မှာရှိတဲ့ ဆီးချိုအမျိုးအစား
• သင်ဘယ်လောက်ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှုရှိလဲ
• ဆီးချိုအတွက် အခြားဆေးတွေသောက်နေရလား

ဆေးပမာဏကို ပြောင်းလဲခြင်း

သင့်ဆေးပမာဏကို ပြောင်းလဲဖို့လိုအပ်နိုင်ပါတယ်:

• သင်ဖျားနာနေတဲ့အခါ
• စိတ်ဖိစီးမှုများနေတဲ့အခါ
• ပူပြင်းတဲ့ သို့မဟုတ် အေးမြတဲ့ ရာသီဥတုဖြစ်နေတဲ့အခါ
• လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်နေတဲ့အခါ
• ဆေးဝါးအသစ်စသောက်တဲ့အခါ သို့မဟုတ် ဆေးဝါးရပ်လိုက်တဲ့အခါ
• သွေးဆုံးကိုင်တဲ့ကာလအတွင်း
• ကိုယ်ဝန်ဆောင်နေစဉ်
• ကလေး သို့မဟုတ် လူငယ်တစ်ယောက်အနေနဲ့ ကြီးထွားနေစဉ်
• ဥပုသ်စောင့်နေတဲ့အခါ (ဥပမာ - ရမ္မာလာလအတွင်း သို့မဟုတ် အခြားဘာသာရေးအကြောင်းများကြောင့်)
• နေ့စဉ်လုပ်ရိုးလုပ်စဉ်ပြောင်းလဲတဲ့အခါ (ဥပမာ - ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်လုပ်နေတဲ့အခါ)

သင့်အနေနဲ့ ထိုးတဲ့ အင်ဆူလင်ပမာဏ (ယူနစ်) ကို မှတ်တမ်းတစ်ခုထားရှိဖို့ ကောင်းတဲ့အကြံပါ။

အကယ်၍ သင့်ဆေးပမာဏနဲ့ပတ်သက်ပြီး မသေချာဘူးဆိုရင် ဆရာဝန် သို့မဟုတ် ဆီးချိုစောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့နဲ့ တိုင်ပင်ဆွေးနွေးပြီး အကြံဉာဏ်ရယူသင့်ပါတယ်။

သွေးထဲကသကြားဓာတ်ကို စစ်ဆေးခြင်း

သွေးထဲကသကြားဓာတ်ကို မှန်မှန်စစ်ဆေးခြင်းဟာ သင့်အတွက် မှန်ကန်တဲ့ဆေးပမာဏကို သောက်နေရဲ့လားဆိုတာ သိနိုင်ဖို့ သင့်ကိုယ်တိုင်နဲ့ သင့်ဆီးချိုကျန်းမာရေးအဖွဲ့ကို ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။ ဒါကိုဘယ်လိုလုပ်ရမလဲဆိုတာ သင့်ဆရာဝန် ဒါမှမဟုတ် ဆီးချိုသူနာပြုက ရှင်းပြပေးပါလိမ့်မယ်။.

အင်ဆူလင်ပင် ဘယ်လိုသုံးမလဲ

အမြန်အာနိသင်ရှိ အင်ဆူလင်ကို လူအများစုက အင်ဆူလင်ပင် (insulin pen) သို့မဟုတ် အင်ဆူလင်ပန့် (insulin pump) နဲ့ သုံးကြပါတယ်။ သင်သုံးရမယ့် အင်ဆူလင်ပင် (pen) အမျိုးအစားက သင့်ကို ညွှန်ကြားထားတဲ့ အင်ဆူလင်အမှတ်တံဆိပ်ပေါ် မူတည်ပါတယ်။အကြိုဖြည့်ထားသော ပင် (Pre-filled pens): ဆေးကို အကြိုဖြည့်ထားတဲ့ ပင် (pen) ပုံစံနဲ့ ရနိုင်ပါတယ်။ ပြန်လည်အသုံးပြုနိုင်သော ပင် (Reusable pens): ဆေးကို cartridge ထည့်ပြီး ပြန်လည်အသုံးပြုနိုင်တဲ့ ပင် (pen) ပုံစံနဲ့ ရနိုင်ပါတယ်။သင်သုံးနေတဲ့ အင်ဆူလင်ပင် (pen) အမျိုးအစားအတွက် ညွှန်ကြားချက်တွေကို သေချာဖတ်ပါ။

တချို့လူတွေက အင်ဆူလင်ပင် (pen) အစား ဆေးပုလင်း (vial) နဲ့ ဆေးထိုးအပ် (syringe) ကို သုံးကြပါတယ်။ ဒီနည်းလမ်းကို သုံးမယ်ဆိုရင် သင့်ဆီးချိုဆရာမ (သို့) ဆရာဝန်က ဘယ်လိုထိုးရမလဲဆိုတာ သင်ပေးပါလိမ့်မယ်။

တချို့လူတွေက အင်ဆူလင်ပင် (pen) အစား အင်ဆူလင်ပန့် (insulin pump) ကို သုံးကြပါတယ်။ အင်ဆူလင်ပန့် (insulin pump) ဆိုတာ သင့်ခန္ဓာကိုယ်မှာ တပ်ဆင်ပြီး တစ်နေ့တာလုံးနဲ့ တစ်ညလုံး အင်ဆူလင်ကို နည်းနည်းချင်းစီ ပေးပို့ပေးတဲ့ ကိရိယာ ဖြစ်ပါတယ်။

အင်ဆူလင်ကို ပထမဆုံးညွှန်းလိုက်တဲ့အခါ သင့်ကို ပင် (သို့) အင်ဆူလင်ပန့် (pump) ကို ဘယ်လိုသုံးရမလဲဆိုတာ ပြသပေးပါလိမ့်မယ်။.

အင်ဆူလင်ပင် သုံးနည်း

အင်ဆူလင်စထိုးတဲ့အခါ သင့်ဆီးချိုသူနာပြု (သို့) ဆရာဝန်က ဆေးထိုးဖို့ ပင်ကို ဘယ်လိုသုံးရမလဲဆိုတာ သင့်ကို ပြသပေးသင့်ပါတယ်။ သင့်ပင်အတွက် ပေးထားတဲ့ အထူးညွှန်ကြားချက်တွေကို အမြဲလိုက်နာပါ။ . 

အင်ဆူလင်ပင်သုံးတာဟာ များသောအားဖြင့် မနာပါဘူး။ အပ်တွေက အရမ်းသေးပြီး သင့်အရေပြားအောက်က အဆီလွှာထဲကို ဆေးပမာဏအနည်းငယ်သာ ထိုးသွင်းရတာကြောင့် ဖြစ်ပါတယ်။

အောက်ပါလမ်းညွှန်ချက်များသည် ယေဘုယျအချက်အလက်များသာဖြစ်ပြီး သင့်ရဲ့အထူးပင် (သို့) ကုသမှုနဲ့ မကိုက်ညီနိုင်ပါ။.

1. လက်ကို ဆေးကြောပါ။
2. ဆေးထိုးတိုင်း အပ်အသစ်တစ်ချောင်းကို ပင် တပ်ပါ။
3. ပင်ထဲက လေထုကို ဖယ်ရှားပါ။ပင်ရဲ့ ဒိုင်ခွက်ကို ၂ ယူနစ်အထိ လှည့်ပါ။ ပင်ကို မျက်နှာမူရာဘက်သို့ ထောင်ပြီး ဆေးထွက်လာတဲ့အထိ ပလန်ဂျာကို ဖိပါ။ ဆေးမထွက်လာရင် ဒီလုပ်ငန်းစဉ်ကို ထပ်လုပ်ပါ။.
4. သင့်ရဲ့ အင်ဆူလင်ပမာဏကို ဒိုင်ခွက်လှည့်ပြီး သတ်မှတ်ထားတဲ့ နံပါတ်ကို ရွေးချယ်ပါ။
5. ဆေးထိုးမယ့်နေရာကို ရွေးချယ်ပါ။ ဗိုက်၊ ပေါင်ဘေးဘက် (သို့) တင်ပါးတွေမှာ ထိုးနိုင်ပါတယ်။ အကြိမ်တိုင်းမှာ မတူညီတဲ့နေရာကို ရွေးချယ်ပြီး ထိုးပါ။
6. ပင်ကို အရေပြားနဲ့ ထောင့်မှန်ကျအောင် ကိုင်ပြီး အပ်ကို အရေပြားထဲသို့ ထိုးသွင်းပါ။
7. ပလန်ဂျာကို ဖြည်းဖြည်းချင်းဖိပြီး ဆေးပမာဏအပြည့်ရအောင် ပကို ၁၀ စက္ကန့်ကြာ မရွေ့ပါနဲ့။
8. ပင်ကို အရေပြားထဲကနေ ဖယ်လိုက်ပါ။အသုံးပြုပြီးသား အပ်ကို ဖယ်ရှားပြီး ချွန်ထက်တဲ့ပစ္စည်းတွေထည့်တဲ့ပုံးထဲ ထည့်ပါ။ ပင်ကို ပြန်အဖုံးအုပ်ပါ။

ဆေးထိုးတဲ့နေရာကို မကြာခဏ ပြောင်းပေးဖို့က အရေးကြီးပါတယ်။ ဒါမှသာ အရေပြားအောက်မှာ အဆီဖုတွေ (lipohypertrophy) ဖြစ်နိုင်ခြေကို လျှော့ချနိုင်မှာပါ။ ဒီအဆီဖုတွေဟာ များသောအားဖြင့် အန္တရာယ်မရှိပေမယ့်၊ ဒီနေရာတွေမှာ ဆေးထိုးရင် အင်ဆူလင်ကို တစ်ချိန်တည်းမှာ တူညီတဲ့အမြန်နှုန်းနဲ့ စုပ်ယူနိုင်ခြင်းမရှိတော့ပါဘူး။ ဒါက သင့်ရဲ့ သွေးထဲကသကြားဓာတ်ကို ထိခိုက်စေနိုင်ပါတယ်။

အင်ဆူလင်ထိုးဖို့မေ့သွားရင်

အင်ဆူလင်ပမာဏ လုံလောက်စွာမထိုးဘူးဆိုရင် သွေးတွင်းသကြားဓာတ်မြင့်တက်ပြီး (hyperglycaemia) ဆီးချိုရဲ့နောက်ဆက်တွဲပြဿနာတွေ ဖြစ်နိုင်ခြေများလာနိုင်ပါတယ်။ ဆရာဝန်ညွှန်ကြားတဲ့အတိုင်း အင်ဆူလင်ကို မှန်မှန်ထိုးဖို့ အရေးကြီးပေမယ့်၊ မေ့သွားရင်လည်း ဒီအဆင့်တွေအတိုင်း လုပ်ဆောင်နိုင်ပါတယ်။ :

• ထမင်းမစားခင် rapid-acting insulin ထိုးဖို့ မေ့သွားပြီး စားပြီးသွားပါက၊ အနည်းငယ်လျှော့ထိုးတာ သို့မဟုတ် ပြင်ဆင်ထိုးတာ (correction dose) ကို စဉ်းစားပါ၊ ဒါမှမဟုတ် သင့်ဆရာဝန် သို့မဟုတ် ဆီးချိုသူနာပြုနဲ့ တိုင်ပင်ပါ။
• သွေးတွင်းသကြားဓာတ်မြင့်တက် သို့မဟုတ် ကျဆင်းတဲ့ လက္ခဏာတွေကို သတိထားပါ။ ပုံမှန်ထက် ပိုမိုမကြာခဏ သွေးတွင်းသကြားဓာတ်ကို စစ်ဆေးပါ။ စိုးရိမ်စရာရှိရင် ဆရာဝန် သို့မဟုတ် ဆီးချိုသူနာပြုနဲ့ ဆက်သွယ်ပါ။
• မေ့သွားတဲ့ဆေးကို ဖြည့်ဖို့အတွက် ဆေးနှစ်ကြိမ် ထိုးတာမျိုး ဘယ်တော့မှ မလုပ်ပါနဲ့။

အင်ဆူလင်အများကြီးသုံးမိခြင်းနှင့် သွေးတွင်းသကြားဓာတ်နည်းခြင်း

သက်တမ်းရှည် အင်ဆူလင်ကို အများကြီးသုံးမိရင် သင့်သွေးတွင်းသကြားဓာတ်က အရမ်းနည်းသွားပြီး သွေးတွင်းသကြားဓာတ်နည်းခြင်း (hypoglycaemia) ကို ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် အောက်ပါအခြေအနေတွေမှာလည်း သွေးတွင်းသကြားဓာတ်နည်းနိုင်ပါတယ်

• အစာစားဖို့ မေ့သွားခြင်း၊ အစာစားချိန်နောက်ကျခြင်း ဒါမှမဟုတ် ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ် လုံလောက်အောင် မစားမိခြင်း
• လုံလောက်တဲ့ ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ် မစားဘဲ (သို့) အင်ဆူလင်ပမာဏကို မလျှော့ဘဲ လေ့ကျင့်ခန်း အများကြီးလုပ်ခြင်း
• အရက်သောက်ခြင်း (အထူးသဖြင့် အစာမစားဘဲ အရက်သောက်ရင်) 

သွေးတွင်းသကြားဓာတ်နည်းခြင်း လက္ခဏာများ

သွေးတွင်းသကြားဓာတ်နည်းတဲ့အခါ အောက်ပါလက္ခဏာတွေ ခံစားရနိုင်ပါတယ်:

• ချွေးထွက်ခြင်း
• တုန်ခြင်း ဒါမှမဟုတ် ချာချာလည်ခြင်း
• စိုးရိမ်ပူပန်ခြင်း၊ စိတ်ရှုပ်ခြင်း ဒါမှမဟုတ် အာရုံစိုက်ရခက်ခြင်း
• နှလုံးခုန်မြန်ခြင်း (palpitations)
• နှုတ်ခမ်းတွေစူးပြီး ထုံကျင်ခြင်း
• မျက်စိဝါးခြင်း ကဲ့သို့ အမြင်အာရုံပြောင်းလဲခြင်း
• ခေါင်းမူးခြင်း
• ဗိုက်ဆာခြင်း
• ပုံမှန်ထက် အသားအရောင် ပိုဖျော့ခြင်း

ညဘက်အိပ်နေစဉ် သွေးတွင်းသကြားဓာတ်အရမ်းကျသွားတာ (hypo) ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ အကယ်၍ ဒီလိုဖြစ်ရင် ညဘက်မှာ ချွေးပြန်ပြီး စိတ်ရှုပ်ထွေးတဲ့ခံစားမှုနဲ့ နိုးလာတာ၊ ဒါမှမဟုတ် မနက်ခင်းမှာ ပင်ပန်းတာ သို့မဟုတ် ခေါင်းကိုက်တာမျိုး ခံစားရနိုင်ပါတယ်။ ညဘက်မှာ hypo ဖြစ်နိုင်တယ်လို့ သံသယရှိရင်၊ သင့်ဆီးချိုစောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့နဲ့ တိုင်ပင်ပါ။ ညဘက် hypo ကို ကာကွယ်ဖို့ သင့်ဆေးပမာဏကို ညှိပေးဖို့ လိုအပ်နိုင်ပါတယ်။

ဒီလက္ခဏာတွေက သင့်သွေးထဲကသကြားဓာတ် (blood glucose) 4mmol/L အောက်ကို ကျသွားတဲ့အခါ ဖြစ်ပေါ်လာတာပါ။

Hypo ကို ကုသခြင်း

အကယ်၍ သင့်မှာ hypo လက္ခဏာတွေခံစားရရင်၊ သင့်ကိုပေးထားတဲ့ညွှန်ကြားချက်အတိုင်း လိုက်နာပါ။:

1. သကြားပါတဲ့အချိုရည် သို့မဟုတ် မုန့်စားပါ ဥပမာ: သစ်သီးဖျော်ရည်အသေးတစ်ခွက်၊ ဂက်စ်ပါတဲ့အချိုရည်၊ ဂလူးကို့စ်သို့မဟုတ် ဒက်စထရိုးစ်ဆေးပြား ၅ လုံး၊ ဂျယ်လီသကြားလုံးကြီး ၄ လုံး၊ သို့မဟုတ် ဂလူးကို့စ်ဂျယ် ၂ ပြွန်။
2. ၁၀ မိနစ်မှ ၁၅ မိနစ်အကြာမှာ သွေးတွင်းသကြားဓာတ်ကို ပြန်စစ်ပါ အကယ်၍ သွေးတွင်းသကြားဓာတ်တက်လာပြီး သက်သာရင် အဆင့် ၃ ကို ဆက်လုပ်ပါ။ အကယ်၍ သွေးတွင်းသကြားဓာတ်မြင့်မလာသေးရင်၊ နောက်ထပ် သကြားပါတဲ့အချိုရည် သို့မဟုတ် မုန့်ကို ထပ်စားပြီး ၁၀ မိနစ်အကြာမှာ သွေးတွင်းသကြားဓာတ်ကို ထပ်စစ်ပါ။
3. သွေးတွင်းသကြားဓာတ် 4mmol/L ထက်မြင့်လာရင် သွေးတွင်းမှာ ကြာရှည်ခံတဲ့ ကစီဓာတ်ပါတဲ့ အစားအစာတစ်ခုခုစားပါ၊ ဥပမာ - ဆန်းဒဝစ်ချ်၊ ဘီစကစ်၊ ဒါမှမဟုတ် နောက်ထပ်အစားအစာ (အချိန်ကျရင်)။
4. သက်သာပြီး သွေးတွင်းသကြားဓာတ်ပုံမှန်ပြန်ဖြစ်ရင် သင့်အင်ဆူလင်ကုသမှုကို ပြန်စလို့ရပါပြီ။

အကြံပြုချက်: Hypo ဖြစ်နိုင်ခြေအတွက် ဂလူးကို့စ်ဆေးပြား သို့မဟုတ် သကြားဓာတ်မြင့်မုန့်တွေကို အမြဲတမ်းဆောင်ထားပါ။

အရေးကြီးသော ဘေးကင်းလုံခြုံရေး အကြံပြုချက်များ

• အင်ဆူလင်အများကြီးသုံးမိပြီဆိုရင် လက္ခဏာမပြရင်တောင် ကားမောင်းတာ၊ စက်ဘီးစီးတာ ဒါမှမဟုတ် စက်ပစ္စည်းတွေသုံးတာကို ရှောင်ပါ။သွေးတွင်းသကြားဓာတ်နည်းတဲ့အခါ သက်သာပြီး အနည်းဆုံး ၄၅ မိနစ်ကြာတဲ့အထိ ကားမမောင်းပါနဲ့။
• အင်ဆူလင်အများကြီးသုံးမိပြီဆိုရင် သင့်အနားမှာ တစ်ယောက်ယောက်ရှိနေအောင် ကြိုးစားပါ။
• သင့်မှာ သွေးတွင်းသကြားဓာတ်အလွန်နည်းနေတဲ့အခါ (ပြင်းထန်တဲ့ သွေးသကြားဓာတ်ကျဆင်းမှု) ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် သင့်မိသားစု ဒါမှမဟုတ် မိတ်ဆွေတွေကို ဒီလိုအခြေအနေမျိုးဖြစ်လာရင် ဘာလုပ်ရမယ်၊ glucagon ထိုးဆေးဘယ်လိုထိုးရမယ်၊ ဘယ်အချိန်မှာ လူနာတင်ယာဉ်ခေါ်ရမယ်ဆိုတာတွေကို ကြိုတင်သိထားအောင် ပြောပြထားဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။

အင်ဆူလင်ကို သိမ်းဆည်းခြင်းနှင့် ခရီးသွားခြင်း

အိမ်မှာ အင်ဆူလင်သိမ်းဆည်းခြင်း

အိမ်မှာ:

• သင်မသုံးရသေးတဲ့ အင်ဆူလင်ပင် (သို့) cartridge တွေကို ရေခဲသေတ္တာထဲမှာ သိမ်းဆည်းပါ။
• ရေခဲသေတ္တာရဲ့ ရေခဲခြမ်းပြင် (freezer section) နဲ့ အေးစက်တဲ့အစိတ်အပိုင်း (cooler element) တွေနဲ့ ဝေးဝေးမှာထားပါ။ အင်ဆူလင် ရေခဲသွားရင် လွှင့်ပစ်ရပါမယ်။

အပိုဆောင်ထားပါ

• လက်ရှိသုံးနေတဲ့ အင်ဆူလင်ပင် (သို့) cartridge ပျက်စီးသွားတာ၊ ပျောက်သွားတာ၊ မမျှော်လင့်ဘဲ ကုန်သွားတာမျိုးအတွက် အပိုတစ်ခုအနည်းဆုံး ဆောင်ထားပါ။ ဒါမှ ဆေးထိုးလွတ်တာမျိုး မဖြစ်ဘဲ သင့်သွေးတွင်းသကြားဓာတ်ကို ထိန်းချုပ်နိုင်မှာပါ။

သုံးနေတဲ့ အင်ဆူလင်

အခန်းအပူချိန်မှာ သိမ်းဆည်းခြင်း:

• အင်ဆူလင်ပင် (သို့) cartridge အသစ်ကို စသုံးပြီဆိုရင် အခန်းအပူချိန်မှာ သိမ်းဆည်းနိုင်ပါတယ်။ဘယ်လောက်ကြာကြာ အခန်းအပူချိန်မှာ ထားလို့ရလဲဆိုတာ သင်သုံးနေတဲ့ အင်ဆူလင်အမှတ်တံဆိပ်ပေါ်မူတည်ပါတယ်။ သင့်ဆီးချိုဆရာဝန်၊ ဆရာမ (သို့) ဆေးဝါးကျွမ်းကျင်သူနဲ့ တိုင်ပင်ပါ။
  
• ရေခဲသေတ္တာထဲက အေးနေတဲ့ အင်ဆူလင်ကို တိုက်ရိုက်ထိုးရင် နာကျင်နိုင်တာကြောင့် အခန်းအပူချိန်အထိ ပြန်နွေးအောင် ထားပါ။

အပူရှောင်ပါ:

• အင်ဆူလင်ကို နေရောင်တိုက်ရိုက်ကျတဲ့နေရာနဲ့ အပူပေးစက် (radiator) တွေနဲ့ ဝေးဝေးမှာထားပါ။ အပူအရမ်းများရင် အင်ဆူလင်က အလုပ်မလုပ်တော့ပါဘူး။
• ရေခဲသေတ္တာပြင်ပမှာ အကြာကြီးထားမိတဲ့ ရေရှည်အာနိသင်ရှိ အင်ဆူလင် (long-acting insulin) က အလုပ်မလုပ်တော့ရင် ဆေးဝါးစွန့်ပစ်ရမှာပါ။ ရေခဲသေတ္တာပြင်ပမှာ ထုတ်လိုက်တဲ့ရက်စွဲကို ပါကင်အခွံမှာ ရေးမှတ်ထားပါ။ ဒါမှ ဘယ်တုန်းက ထုတ်ထားလဲဆိုတာ မမေ့ဘဲ မှတ်မိမှာပါ။

အင်ဆူလင်ယူဆောင်ပြီး ခရီးသွားခြင်း

အင်ဆူလင်ထိုးခြင်းသည် ခရီးသွားရန် အခက်အခဲ မဖြစ်စေပါ။ သို့သော် ခရီးသွားမည်ဆိုပါက ကြိုတင်စီစဉ်ထားရန် လိုအပ်သည်။

ခရီးသွားနေချိန်တွင်အင်ဆူလင် ပိုမိုယူဆောင်သွားရန် သင့်တော်သည်။

လိုအပ်ပါက ခရီးသွားစဉ်မှာ အေးတဲ့အိတ်ထဲမှာ သိမ်းဆည်းပါ၊ ဒါပေမယ့် ရေခဲနဲ့ တိုက်ရိုက်ထိတာမျိုး မဖြစ်အောင် ဂရုစိုက်ပါ။ ဒါမှ insulin ခဲသွားတာမျိုး မဖြစ်မှာပါ။

အားလပ်ရက်သွားမယ်ဆိုရင်

• အပိုဆေးတွေ ယူဆောင်သွားပါ။ ဘယ်လောက်ပမာဏယူသွားရမလဲဆိုတာ မသေချာရင် သင့်ဆီးချိုသူနာပြု (သို့) ဆေးဝါးပညာရှင်နဲ့ တိုင်ပင်ပါ။
• သွားမည့်နိုင်ငံတွင် အင်ဆူလင်ကို မည်သို့ ရယူနိုင်သည်ကို စုံစမ်းပြီး လတ်တလော ဆေးညွှန်းကို ယူဆောင်သွားပါ။
• လေယာဉ်ဖြင့် ခရီးသွားပါက အင်ဆူလင်ကို လက်အိတ် (hand luggage) ထဲတွင် ထားပါ။
• သင့်တွင် ဆီးချိုရောဂါရှိပြီး အင်ဆူလင်နှင့် ဆေးသုံးပစ္စည်းများကို လေယာဉ်ပေါ်တင်ယူခွင့်ရရန် ဆရာဝန် သို့မဟုတ် ဆီးချိုဆေးထိုးအသင်းမှ ထုတ်ပေးသော အသိအမှတ်ပြု စာတမ်း (doctor’s letter) ယူဆောင်သွားပါ (ဤစာတမ်းအတွက် ငွေချေရန် လိုအပ်နိုင်ပါသည်)။
• အင်ဆူလင်ပန့် (insulin pump) သို့မဟုတ် သွေးသကြားတိုင်းကိရိယာ (glucose monitor) အသုံးပြုပါက လေကြောင်းလိုင်းထံသို့ ကြိုတင်အသိပေးပါ။
• အချိန်ဇုန်များ မတူညီချိန် ဖြတ်သန်းရပါက သင့်အင်ဆူလင်ဓါတ်ပမာဏကို မည်သို့ ချိန်ညှိရမည်ကို ဆရာဝန် သို့မဟုတ် ဆီးချိုအထူးကုသူနာပြုထံတွင် မေးမြန်းပါ။